In het jaar 2024 missen we één onderdeel van het Nederlandse klimaat: een droge en zonnige periode. Dit kunnen we ook terugzien als we weerpatronen analyseren. In deze blog leer je welke weerpatronen er zijn, en wat 2024 een uitzonderlijk weerjaar maakt.
Wat is een blokkade?
Een blokkade is een groot hogedrukgebied wat een soort schild vormt tegen de invloed van lagedrukgebieden. Het dwingt de lagedrukgebieden vaak naar een ander deel van Europa. Een blokkade kan tussen de 5 en 15 dagen blijven bestaan. Daarna neemt een ander hogedrukgebied of blokkade het over, of kunnen lagedrukgebieden ons land weer bereiken.
Een blokkade heeft grote invloed op het weer waar het hogedrukgebied ligt en waar de lagedrukgebieden naartoe gedwongen worden. Het hogedrukgebied zorgt voor stabiel weer, dit kan zonnig en droog weer betekenen, maar ook ’s winters kan het onder een blokkade ook bewolkt zijn. De lagedrukgebieden zorgen voor wisselvallig weer. De windrichting bepaalt de temperatuur: als de wind vanuit het zuiden waait, wordt er warme lucht aangevoerd, terwijl een noordenwind koude lucht meebrengt.
Een blokkade kan dus leiden tot periodes van hitte, kou of droogte, afhankelijk van de locatie en het seizoen. Lees in deze blog meer over blokkades (Wat is een omegablokkade?).
Wat is een trog?
De tegenhanger van een blokkade is een “trog”. Er bestaan kleinschalige troggen en grootschalige troggen. In deze blog spreken we verder over grootschalige troggen. Een trog stuurt lagedrukgebieden telkens naar een bepaald soort gebied. Vaak ontstaan ontwikkelen lagedrukgebieden zich op plekken waar een trog ligt. Ook een trog kan lange tijd boven hetzelfde gebied liggen, en zo voor één of enkele weken zeer wisselvallig weer veroorzaken. Lees in deze blog meer over troggen (Wat is een trog?).
Patronen in het weer analyseren
In deze blog analyseren we het weer van 2024 tot nu toe. Lagedrukgebieden en blokkades volgen vaak patronen. Deze patronen kunnen we gebruiken om het weer te analyseren. Deze patronen, vanaf nu “weer regimes” geheten, zijn vernoemd naar de plaats waar de blokkade of trog zich bevindt. Zo gebruiken we in deze blog de volgende regimes:
- Groenlandblokkade
- Europablokkade
- Scandinaviëblokkade
- Scandinaviëtrog
- Atlantische trog
- Atlantische rug
- Zonaal regime
- Geen regime
Een Europablokkade is dus een blokkerend hogedrukgebied boven Centraal-Europa. Een Atlantische rug is een gebied met hoge luchtdruk boven de Atlantische oceaan. We noemen het een “rug” en geen “blokkade” omdat het hierbij gaat om een iets andere vorm, vaak is een rug boven de Atlantische oceaan een uitloper van het Azorenhoog (lees hier meer over een Azorenhoog). In de praktijk werkt een Atlantische rug vrijwel hetzelfde als een blokkade.
Bij een zonaal regime waait de wind recht van west naar oost, zonder dat er lage- of hogedrukgebieden in de weg liggen waar de wind omheen moet draaien. Vooral in de winter kan een zonaal regime veel zachte en vochtige lucht naar Nederland toe brengen. In de zomer is een zonaal regime vrij zeldzaam.
Ten slotte hebben we ook regelmatig te maken waarbij geen van de bovenstaande patronen herkend kunnen worden, we spreken dan van “geen regime”.
Bovengemiddeld vaak geen regime
Dit jaar ontbreken er uitzonderlijk vaak diepe troggen of blokkades. Hierdoor komt de classificatie van weerpatronen vaak uit op “geen regime”. Dit geldt voor ruim 40% van de tijd. In deze eeuw kan alleen het jaar 2004 daaraan tippen (57% van de tijd geen regime). Dat jaar verliep vrij nat, op jaarbasis viel er toen gemiddeld in Nederland 70 mm te veel. De afgelopen tijd is wel veel natter geweest dan 2004, maar beiden jaren waren te nat. Misschien dat er wel een verband ligt tussen het uitblijven van dominante weerregimes en neerslag in Nederland.
Opvallend is dat er dit jaar nog vrijwel geen enkele Europablokkade is geweest. Een Europablokkade brengt in Nederland een lange periode droog en zonnig weer. Dit sluit dus naadloos aan bij onze eigen waarneming, dat een lange zonnige en droge periode in 2024 simpelweg vrijwel ontbreekt.
De lente verliep vrijwel overal in Europa 1 tot 3 graden te warm. We zien echter qua neerslag en vocht in de bodem een duidelijke oost-west verdeling in Europa. Data source: ERA5 and ERA5-Land Credit: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Blokkades boven Scandinavië
Dit jaar waren er vooral 2 periodes met Scandinaviëblokkades. De eerste helft van maart lag er een blokkade boven Scandinavië. Eind april en begin mei lag er opnieuw een blokkade boven Scandinavië. Deze blokkades samen zorgden ervoor dat 2024 in Scandinavië al een aantal lange droge en zonnige periodes heeft gehad. Zeker afgelopen lente ging dat gepaard met hoge temperaturen, dikwijls was het in Scandinavië zelfs warmer dan in Nederland. Enkel Noordoost-Nederland pakte begin mei een lange warme, droge en zonnige periode mee.
Delen van Noorwegen, Polen, Rusland en Oekraïne hebben de droogste lente sinds ten minste 1979, terwijl wij in Centraal- en West-Europa regionaal de natste lente sinds ten minste 1979 beleven. Data source: ERA5. Credit: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Komt er nog een Europablokkade?
Voorlopig lijkt er geen Europablokkade te komen, dus standvastig zomerweer hoeven we de komende anderhalve week niet te verwachten. In plaats daarvan zorgen lagedrukgebieden in onze omgeving en boven Scandinavië de komende tijd voor een frisse noordwestenwind. Hiermee ligt de temperatuur t/m donderdag beneden het klimaatgemiddelde. Morgen wordt een bijzonder koude en regenachtige junidag, alle puzzelstukjes vallen op hun plaats om de temperatuur in Nederland zo laag mogelijk te krijgen. Het zou wellicht de koudste 10 juni kunnen worden sinds de metingen begonnen. Ik plaats daar wel de volgende nuance bij: wereldwijd is zo'n bijzonder koude dag in Nederland een druppel op de gloeiende plaat. In grote delen van de wereld is de periode mei 2023 tot mei 2024 recordwarm verlopen.
Scandinavië maakte een erg koude winter mee, maar na een zeer warme lente ligt de gemiddelde temperatuur nog maar iets onder het klimaatgemiddelde. Data source: ERA5. Credit: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Bron gegevens stromingspatronen 2024: Seraphine Hauser
