De eerste meteorologische lentemaand heeft ons land tot nu toe flink verwend met het aantal uren zonneschijn. Het is zelfs de zonnigste eerste decade van maart sinds het begin van de metingen geworden! Na een paar strakblauwe dagen moeten we het dit weekend weer met wat meer bewolking doen... Ook tijdens de start van de nieuwe werkweek zullen er van tijd tot tijd wolken aanwezig zijn. Wolken zijn er natuurlijk in allerlei vormen en maten, maar herken jij ze eigenlijk?
Zo strakblauw als de afgelopen dagen is het dit weekend niet meer. Verschillende wolkensoorten zijn te zien. Op deze foto zien we de melkachtige structuur veroorzaakt door hoge sluierbewolking. In deze blog lees je meer over allerlei wolkensoorten!
Een wolk: hoe ontstaat het?
Voordat we gaan kijken naar welke wolkensoorten er allemaal zijn, kijken we eerst even wat wolken precies zijn en hoe ze zich vormen. Een wolk is niets anders dan een verzameling van waterdruppels of ijskristallen. In onze troposfeer, de laag waarin het weer zich afspeelt, is altijd waterdamp aanwezig (zelfs als er geen enkele wolk te bekennen is!). Je kent het vast wel: op het moment dat de lucht pas genoeg afkoelt, kan deze waterdamp gaan condenseren en wordt het zichtbaar in de vorm van een wolk! Hoe kouder de lucht is, hoe minder waterdamp het namelijk kan bevatten.
Nabij het aardoppervlak is het een stuk warmer dan hoog in de atmosfeer. Wanneer de lucht met waterdamp stijgt, bijvoorbeeld door convectie of een storing (front), dan koelt de lucht af en dan kan er condensatie van waterdamp plaatsvinden. Het is dan ook niet voor niks dat een front wordt gekenmerkt door bewolking en soms ook regen. Het zijn juist de verschillende luchtbewegingen in de atmosfeer die de wolken allerlei vormen en maten laten aannemen. Maar wist je dat er óók buiten onze troposfeer ‘wolken’ kunnen voorkomen? Neem als voorbeeld maar eens de parelmoerwolk of de prachtige lichtende nachtwolken!
De atmosfeer bestaat uit verschillende lagen. De wolken zoals wij ze over het algemeen kennen, bevinden zich in de onderste laag (de troposfeer). Dát is de laag waar ons weer zich in afspeelt. Maar... Ook buiten deze laag kunnen er 'wolken' voorkomen.
Lage bewolking, middelbare bewolking en hoge bewolking
Misschien viel het je vandaag wel op toen je naar de lucht keek: wolken komen voor op verschillende hoogtes. Binnen het weer wordt er grofweg onderscheid gemaakt tussen lage bewolking, middelbare bewolking en hoge bewolking. Hoe dat precies zit, lees je hieronder.
Lage bewolking
Binnen deze categorie valt alle bewolking tussen het aardoppervlak en ongeveer een kilometer of 2 hoog. De bekendste vorm hiervan is zogenaamde stratusbewolking: laaghangende en grijze bewolking wat vaak een groot oppervlak bedekt. Stratus betekent in het Latijn dan ook zoiets als ‘uitgespreid’. Het is niet uitgesloten dat uit deze bewolking ook wat lichte regen of motregen kan vallen en het geeft dan ook vaak een druilerig en somber weerbeeld... Pas als er neerslag uit valt, plakken we eigenlijk het woordje 'nimbo' voor de naam en noemen we het in dit geval dus nimbostratus. Het woordje 'nimbus' verwijst in het Latijn dan ook naar neerslag. Onder de categorie ‘lage bewolking’ vallen ook de wolkensoorten cumulus en stratocumulus. Een cumulus is simpelweg een stapelwolk. Als deze wolken zich een beetje uitsmeren, worden ze ook wel stratocumulus genoemd.
Een somber en druilerig weerbeeld wordt vaak veroorzaakt door een (dikke) laag stratusbewolking. De basis van de wolken ligt vaak erg laag en er is nagenoeg geen structuur te zien.
Middelbare bewolking
In een laag hoger in onze atmosfeer vinden we de middelbare bewolking. Het geeft de wolken aan die voorkomen binnen de laag grofweg van 2 tot 6 kilometer hoogte. Voor deze wolkengroep gebruiken we het woordje ‘alto’, wat in het Latijn ‘hoog’ aangeeft. De bewolking bevindt zich dan ook hoger dan de stratusbewolking. We maken binnen deze groep onderscheid tussen altostratus en altocumulus. En zoals in de vorige wolkengroep al uitgelegd, betekent ‘stratus’ zoiets als uitgespreid. Altostratus is dan ook een uitgespreide laag bewolking op middelbare hoogte. Altocumulus, en de naam geeft het al aan, zijn eigenlijk ‘stapelwolken’ op wat grotere hoogte. Misschien ken je de naam ‘schapenwolken’ wel: dat zijn de altocumulus wolken!
De bij velen bekende naam 'schapenwolken' noemen we in de weerkunde ook wel altocumulus wolken. Het kan worden gezien als een laag met uitgespreide stapelwolken op middelbare hoogte, wat in combinatie met zonneschijn vaak een vriendelijk weerbeeld geeft!
Hoge bewolking
In de hoogste laag van onze troposfeer vinden we de zogenaamde cirrusbewolking. Óók in deze laag maken we hetzelfde onderscheid: cirrocumulus en cirrostratus. De structuur van deze wolken ziet er heel anders uit dan de wolken op de andere hoogtes. Op deze hoogte is het namelijk zó koud dat de wolken enkel uit ijskristallen bestaan. De zon komt hier vaak redelijk goed doorheen en soms levert dit indrukwekkende optische verschijnselen op. Wanneer de sluierbewolking wat dunner is, kunnen we soms duidelijk de draderige structuur terugzien. De naam ‘cirrus’ komt uit het Latijn en betekent dan ook ‘haarlok’, waar het soms wel wat van weg lijkt te hebben.
De welbekende sluierbewolking wordt ook wel cirrus genoemd. Het geeft de wolken aan op de grootste hoogte en soms zien we in deze bewolking wat draderige structuren.
Op sommige dagen zien we duidelijk wolken op meerdere hoogtes terug. Ook vandaag! Tussen de stapelwolken is soms duidelijk de dikke sluierbewolking te zien die het fletse zonnetje tussen de stapelwolken veroorzaakt. Op deze manier zie je duidelijk de verschillende wolkensoorten op andere hoogtes terug!
Op deze foto van vandaag zie je duidelijk de wolkensoorten op verschillende hoogtes terug. In het onderste deel van de troposfeer zie je (uitgesmeerde) stapelwolken, maar hogerop in de troposfeer zie je duidelijk de melkachtige lucht veroorzaakt door de cirrusbewolking.
Onderstaande afbeelding laat een overzicht zien van de wolkensoorten, onderverdeeld op basis van de hoogte waarop ze voorkomen!
Hier is een samenvatting te zien van de bekendste wolkensoorten zoals ze voorkomen in de troposfeer waarbij onderscheid is gemaakt op basis van de verschillende hoogtes waarop ze voorkomen. Herken jij ze al een beetje?
Maar we missen er nog een…
Natuurlijk moeten we niet ‘de koning der wolken’ vergeten: de cumulonimbus. Deze wolk bevindt zich namelijk in álle lagen van de troposfeer! Hoe kan dát dan? De vorming van zo’n wolk begint vaak met een onschuldige stapelwolk (cumulus). Echter, als de atmosfeer onstabiel genoeg is, groeien de wolken enorm snel verticaal door. Uiteindelijk komt de wolk in alle lagen van de atmosfeer voor en produceert het neerslag: de cumulonimbus is een feit! Het zijn de wolken die we kennen van de zware (onweers)buien (vaak in de zomer) in ons land. Het levert vaak een prachtig en indrukwekkend aambeeld op en ze zijn dan ook erg fotogeniek. Het naderen van bepaalde wolkensoorten kan soms zelfs al een teken zijn van een bepaald soort weer wat eraan zit te komen. Meer hierover en over nog andere indrukwekkende en bijzondere wolkensoorten, kun je hier lezen!
Als weerliefhebber is het genieten geblazen wanneer je dit soort wolken voor je ziet. Een krachtig ontwikkelde cumulonimbus levert vaak een indrukwekkend aambeeld op. De enorme wolkenpartijen gaan vaak vergezeld van zware regenval, hagel en fiks onweer.
De komende dagen: keert het strakblauwe weer nog terug?
Het strakblauwe weer hebben we dus even achter ons moeten laten. Vandaag hebben wolken een duidelijke rol in het weerbeeld, maar de zon zal er van tijd tot tijd nog doorheen kunnen komen. Na wat lichte regen vanavond en vooral vannacht in het westen, zal het weerbeeld morgen redelijk vergelijkbaar zijn met vandaag. Er is zeker ruimte voor de zon, maar later in de middag neemt vanuit het zuiden de bewolking wat verder toe. Het zal vooral hoge (sluier)bewolking zijn. Mocht je nog mooie weerfoto’s hebben gemaakt, bijvoorbeeld van de wolkensoorten die je ziet, dan kun je ze altijd insturen. Het lenteachtige weer is voorlopig nog niet weg, want vanaf woensdag belooft het weer zich te herstellen. Check het in ons weerbericht!
De zon liet zich vanochtend wederom van zijn mooiste kant zien met een prachtige zonsopkomst. De wolkensoorten op verschillende hoogtes waren hier ook al duidelijk zichtbaar. De zon laat zich dit weekend en aan het begin van de nieuwe werkweek even wat minder zien, maar daarna lijkt het opnieuw zonniger te worden!
