Wanneer in de weerberichten wordt gesproken over: "kans op een bui" of "vandaag ontstaan lokaal enkele buien" is niet te verwachten waar de buien exact gaan vallen, ook het exacte tijdstip is niet te zeggen. Waarom dit is leggen we graag uit in deze blog.
Een wolk torent ver boven de rest uit... (foto: Hussein Kefel)
Convectie kan leiden tot stapelwolken of zelfs tot buien
Luchtbellen
Daarvoor moeten we wel een stukje theorie behandelen. Een van de veel voorkomende processen hoe buien ontstaan is door zogenaamde convectie. Convectie is het opstijgen van warme luchtbellen. In de lucht- en ballonvaart staat dit beter bekend als thermiek. De zon verwarmt overdag het aardoppervlak en vervolgens wordt de lucht daarboven opgewarmd. Omdat het aardoppervlak niet homogeen is (verschillende grondsoorten, bebouwing, gras, bos etc.) is ook de opwarming verschillend. Zo ontstaan op verschillende plekken bellen met warme lucht. Op een gegeven moment wordt het verschil tussen de warme luchtbel en de omgeving zo groot en schiet zo’n bel los en stijgt. Hoe groter het verschil in temperatuur tussen de bel en de omgevingstemperatuur, hoe sneller zo’n bel stijgt. Het 'losschieten' van zo'n bel met warme lucht merk je overigens aan de grond; wanneer tijdens een rustige zomerochtend de wind plots even aanwakkert en vervolgens weer gaat liggen.
De (nog) Vriendelijke stapelwolkjes, of Cumulus (Anna Zuidema, Harlingen)
Bloemkolen
Tijdens het stijgen koelt de luchtbel ook weer af. Tijdens het afkoelen kan de lucht een temperatuur bereiken waarbij condensatie optreedt. Op zo’n moment ontstaan de eerste wolkendruppeltjes. Gaat dit proces van convectie en afkoeling lang genoeg door ontstaan er stapelwolken ook wel Cumulus genoemd. Uiteindelijk kunnen deze wolken uitgroeien tot heuse 'bloemkoolwolken' en misschien zelfs het buienstadium bereiken.
Bloemkoolwolk / Cumulus Congestus. Het duurt niet lang meer voor het uit de wolk gaat regenen. (foto: Hans Hopstaken)
Popcorn
Kan het convectieproces lang genoeg aanhouden dan kan er een Cumulonimbuswolk ontstaan. De Cumulonimbus staat bekend om al zijn ongemakken en gevaren, zoals o.a. onweer, hagel en windstoten. Maar waar zo’n buienwolk precies ontstaat en hoe laat dat gebeurt is lastig te zeggen.
Je kunt het vergelijken met een pan met maïs op het vuur. Je weet dat de maïs gaat poppen tot popcorn, maar welk maïskorreltje als eerst gaat is niet te verwachten. Zo gaat het dus ook met het ontstaan van buien. Je weet niet exact welke cumuluswolk uiteindelijk 'op-popt' tot een Cumulonimbus, evenals het tijdstip dat dat gebeurt.
Welke stapelwolk groeit uit tot een buienwolk?
Luchtfoto van Cumulus-wolken en een Cumulonimbus Capillatus (buienwolk in volwassenstadium). Op deze foto is goed te zien dat een bui zeer plaastelijk kan zijn. (foto: NASA)
Weermodellen
De weermodellen zijn tegenwoordig zeer geavanceerd, maar ook die hebben nog steeds moeite om de atmosfeer op de meter nauwkeurig in kaart te brengen. Wat ze wel heel mooi aangeven is een gebied dat potentieel gevoelig is voor buien. Ook voor vandaag worden er buien verwacht maar waar ze precies gaan ontstaan is nog onzeker.
Het lijkt er nu op dat de kans op een bui het grootst is in het midden en zuiden. Dit neemt niet weg dat in het noorden ook een bui tot ontwikkeling kan komen. Doordat er niet veel wind staat, zullen de buien die ontstaan maar weinig verplaatsen en kan lokaal veel regen vallen. Maar waar dat exact gaat gebeuren en hoe laat is dus in geval van deze ‘popcornbuien’ niet te zeggen. Houd dus de weerberichten en Buienradar in de gaten.
En buiten de plaatselijke buien om? Is het eigenlijk aardig zomerweer met weinig wind, wat zon en een maximumtemperatuur rond 20-21 graden.
De Cumbulonimbus Capillatus, met de kenmerkende aambeeldvormige ijskap (Francis Boomsma, Nederhorst den Berg)
