Meten is weten, zo luidt het gezegde. Maar bij metingen van ruim 100 jaar geleden is het niet altijd zo simpel. In deze blog gaan we uitzoeken hoe wetenschappers onderzoeken of een meting betrouwbaar is of niet. Werd het in 1922 maar liefst 58 graden, of niet?
Het is 13 september 1922. In Al Azizia (Libië) loopt de dienstdoende militair naar de thermometer om de hoogste temperatuur van die dag te noteren. Het is een zinderend hete dag in Al Azizia, een plaatsje op ruim 40 kilometer van de Middellandse Zee. Een stevige, hete wind waait vanuit de bergen in het zuiden richting de zee in het noorden. De officiële thermometer is gebroken, maar gelukkig hebben ze nog wel een vervangende thermometer op de militaire basis. Op de militaire basis is het druk, want dictator Mussolini heeft besloten om ook de rebellen aan zijn koloniale bewind te onderwerpen.
De militair kijkt eens goed naar de thermometer en noteert: 58.0 graden. Later worden deze metingen opgestuurd naar Italië. Daar wordt 2 jaar later wereldkundig gemaakt: hoogste temperatuur ooit op aarde is gemeten in Italiaans-Libië!
Het formulier waar de waarnemingen in 1922 opgeschreven werden. Vanaf 11 september heeft de waarnemer de metingen in de verkeerde kolom geschreven, daarom zijn er achteraf kruisjes naast geschreven. Bron: https://doi.org/10.1175/BAMS-D-12-00093.1
Kritische wetenschappers
De jaren daarna buigen talloze wetenschappers zich over de metingen van El Azizia. Langzaam beginnen steeds meer wetenschappers te twijfelen aan deze metingen. Al 8 jaar later wordt er geschreven: “Vreemd dat zo’n hoge temperatuur kon voorkomen zo dicht bij de zee, in een gebied dat niet eens een volledige woestijn is” (Henry, 1930).
Toch zijn er ook wetenschappers die proberen te verklaren waarom zo’n hoge temperatuur gemeten kon worden. Zo waait er in El Azizia vaak een föhnwind, die noemen ze daar de “ghibli”. Wil je weten hoe föhnwinden ontstaan, lees dan deze blogs (Föhn in Zuid-Limburg, Europese windsoorten). In het kort zorgt een dalende wind voor extra hitte. Een zeer krachtige ghibliwind zou ervoor gezorgd hebben dat het 58,0 graden kon worden.
In de jaren daarna komen er steeds meer bewijzen boven tafel waarom dit record niet betrouwbaar zou zijn. In 2013 komt de Wereld Meteorologische Organisatie met een onderzoek waarin ze 5 punten van kritiek aandragen, en zo concluderen dat door verkeerde instrumenten, een weinig representatieve locatie en gebrekkige procedures de meting van 58,0 graden ongeldig is verklaard.
1. Een onbetrouwbaar instrument
Het officiële meetinstrument van de Italiaanse weerdienst is waarschijnlijk eerder stukgegaan. In plaats daarvan werd er gemeten met een thermometer die nog ergens anders in de militaire basis hing. Die thermometer heeft een buis met zowel kwik als alcohol, waardoor deze metingen erg onnauwkeurig zijn. Halverwege de 19de eeuw werd deze thermometer daarom al niet meer gebruikt voor officiële metingen. Deze thermometer werd toen eigenlijk alleen nog maar gebruikt in huishoudens.
Een afbeelding van de gebruikte thermometer. Hiermee kan je de hoogste en laagste temperatuur meten. Bron: Library of the Osservatorio Astronomico di Palermo, Giuseppe S. Vaiana.
2. Een onervaren soldaat
De thermometer meet iedere dag de maximum- en minimumtemperatuur. Iedere dag moet een soldaat de thermometer aflezen, en vervolgens met een magneet weer resetten voor de volgende dag. Deze thermometer laten aflezen door een onervaren soldaat kan leiden tot meetfouten tot wel 7 graden. In het geval van de 58 graden was 2 dagen eerder waarschijnlijk net een nieuw iemand aangewezen om de temperatuurmetingen te doen. We zien namelijk vanaf 11 september telkens dezelfde verdachte afwijking in de maximumtemperatuur, die voortduren tot het einde van september 1922. Vanaf dat moment werden bovendien per ongeluk de maximum- en minimumtemperaturen in het verkeerde hokje genoteerd.
3. Onbetrouwbare locatie
De thermometer hing in El Azizia boven een betonnen platform. Beton warmt nog sneller op dan bijvoorbeeld dor woestijngras, waardoor deze metingen sterk afwijken van de omgeving. Een meting moet het gebied waarin het gemeten is vertegenwoordigen, en bovenop een betonnen platform vertegenwoordigt je meting eigenlijk alleen die paar vierkante meters beton. 5 jaar later werd de thermometer een klein stukje verplaatst, vanaf dat moment werd het vrijwel nooit meer warmer dan 50 graden op dit meetstation.
Om dezelfde reden kan de thermometer in jouw tuin soms ook een stuk warmer of kouder zijn dan de officiële metingen van het KNMI. Misschien heb jij ook wel een stoep, schutting of muur in de buurt van je thermometer.
4. Veel minder heet in omgeving
Als we El Azizia vergelijken met meetstations uit de omgeving, dan zien we dat dit meetstation vanaf 11 september (de dag waarop waarschijnlijk een nieuwe soldaat de metingen kwam doen) sterk afwijkt.
De metingen van El Azizia (rood) waren altijd al de warmste, maar vanaf 11 september zijn de temperaturen ineens véél hoger dan nabijgelegen weerstations (grijze lijnen). Bron: https://doi.org/10.1175/BAMS-D-12-00093.1
5. Daarna slechts amper 50 graden
In de periode dat er gemeten werd boven een betonnen platform (1920-1926) kwam de temperatuur in 9 maanden boven de 50 graden uit. Nadat het weerstation een stukje verplaatst was, zodat het niet meer boven een betonnen platform stond, kwam de temperatuur in september nooit meer boven de 46 graden uit.
Resultaat: ongeldig record
Al met al genoeg reden om dit wereldrecord te diskwalificeren. Er was een onervaren soldaat, met een thermometer die niet meer voor officiële metingen gebruikt wordt, gemeten boven een betonnen platform. Al deze dingen samen komen tot een fout van ongeveer 7 graden.
Vervanger: Death Valley, Californië
De hoogste temperatuur ooit gemeten staat daarom nu officieel op naam van Greenland Ranch, in de Death Valley. Waarom deze vallei zo heet is lees je in deze blog (Orkaan op weg naar heetste plek op aarde). Daar werd het op 10 juli 1913 56,7 graden. Volgens experts is ook deze meting omstreden, maar ondanks de kritiek ziet de Wereld Meteorologische Organisatie deze meting nog steeds als het wereldrecord.
Bij een onofficieel meetpunt gaan toeristen op de foto met extreme temperaturen (2023). Op officiële meetpunten werd het ruim 53 graden. Bron: ANP.
Record bedreigt door klimaatverandering
Dit record staat al heel lang, maar de laatste jaren komt de temperatuur soms wel in de buurt van dit record. Vorig jaar werd het in Death Valley al 53,3 graden. Op dit moment is het in Californië ook bijzonder heet. De inwoners zijn daar wel wat gewend, maar deze hittegolf is ongekend. Ruim een week lang zucht de hele westkust van de VS onder deze hittegolf, de 70 miljoen inwoners van deze regio ervaren temperaturen van 40 tot 45 graden. Met name voor mensen met onderliggende ziektes is dit levensbedreigend. Door de zeer droge lucht razen er ook ongecontroleerde natuurbranden.Plaatselijk, zoals in Death Valley kan het nog véél warmer worden. De Death Valley zou de komende dagen de 55 graden aan kunnen tikken. De kans is klein dat het wereldrecord komende week verbroken wordt, maar we komen gevaarlijk dicht in de buurt. Er is een kleine kans dat dit record verbroken wordt. Als we onze tunnelvisie op het wereldrecord even naast ons leggen, zien we dat er talloze dagrecords, maandrecords en stationsrecords verbroken worden in het hele westen van de VS.
