Je hebt het vast meegekregen, vannacht beleefde Nederland een extreem koude nacht voor de tijd van het jaar. In Deelen werd de laagste temperatuur gemeten, daar vroor het 6,3 graden. Op meer plekken in het oosten en zuiden kwam ook matige vorst voor. In Winterswijk kon de schaatsbaan open, fantastisch natuurlijk voor de liefhebbers. Fruittelers hebben echter een slapeloze nacht beleeft, om ervoor te zorgen dat de bloesem van hun bomen niet kapotvriest moesten ze sproei installaties volop laten draaien. Een fruitknop dat met een laagje ijs is omhuld is beter opgewassen tegen de kou, hoe dat kan lees je in deze blog!
Lentekou
April doet wat ‘ie wil is natuurlijk een bekende weerspreuk. De populariteit is deels te verklaren doordat de spreuk behoorlijk vaak uitkomt. April is namelijk echt een overgangsmaand, het kan bijna zomers warm zijn, maar het kan ook nog flink vriezen. Die variatie wordt gedreven door een vaak zwabberende straalstroom rond deze tijd van het jaar. In de winter zijn de temperatuurverschillen tussen de noordpool en de evenaar groot. Dit zorgt over het algemeen voor een sterke straalstroom waardoor we in Nederland vaak met winden uit westelijke richtingen te maken hebben. Rond april zijn de temperatuurverschillen kleiner, waardoor de straalstroom minder strak west-oost ligt maar iets meer kan zwabberen. Dit betekent dat ons land sneller in een noordelijke of zuidelijke stroming terecht komt. De afgelopen tijd is kou vanuit het noorden richting ons land komen stromen. Hierdoor liggen de temperaturen in de bovenlucht, op anderhalve kilometer, erg laag. Aan de grond is het overigens ook behoorlijk koud. Omdat het afgelopen nacht ook nog eens helder werd kon het kleine beetje warmte dat we hadden als het ware ontsnappen doordat er veel aardse straling de atmosfeer in kon verdwijnen. 
De minima lagen afgelopen nacht erg laag voor de tijd van het jaar.
Fruitbloesem
Het ligt een beetje aan het weer wanneer fruitbomen in bloei komen te staan. Meestal is dat rond april, dit jaar gebeurde het al iets eerder door het mooie weer in maart. De bloesem van fruitbomen is heel erg gevoelig voor vorst. Als het kouder wordt dan een graad of -2 kan er flinke schade ontstaan en neemt de kans op een misoogst aanzienlijk toe. Best onhandig dus, want een beetje vorst is zoals hier boven beschreven zeker niet raar in april. Het grootste gevaar voor fruitbomen is een periode met mooi en warm weer gevolgd door een of meerdere nachten met stevige vorst. In de winter hebben fruitbomen namelijk nauwelijks last van vorst. Het is pas nadat de bomen als het ware uit hun winterslaap getrokken worden dat ze gevoelig worden voor vrieskou. Matige vorst een week nadat het nog echt lenteweer was, zoals dit jaar het geval was, is dus een absolute nachtmerrie voor fruittelers.
Enkele fruitbomen staan al in knop of er is zelfs al bloesem zichtbaar.
Beregening
Gelukkig hebben veel tuinbouwers een oplossing voor handen: beregening. Iets voordat de vorst begint zetten telers de sproeiers over hun boomgaard lichtjes aan. De nevel die dan ontstaan bevriest zodra het kwik onder nul duikt op de knoppen of bloesem van de fruitbomen. Er ontstaat op die manier een laagje ijs rondom de bloesem. Het klinkt niet erg logisch; bescherming tegen vorst doormiddel van ijs? Bij het bevriezen van water komt echter warmte vrij, zogenaamde stollingswarmte. Die warmte wordt gevangen door het jasje van ijs en op die manier blijft de temperatuur van de knop iets boven nul. Zolang de vorst duurt moet er echter wel water toegevoegd blijven worden zodat er steeds nieuwe stollingswarmte aangevoerd wordt. Deze methode is effectief tot temperaturen van zo’n -7, dus dat ging net goed vannacht. Nadeel is wel dat fruitboeren de hele nacht bezig moeten zijn om dat water te laten blijven komen. Geniet de volgende keer dus maar extra van dat appeltje, het heeft de boer misschien wel zijn nachtrust gekost!
De beregening zorgt niet alleen voor bescherming, ook voor prachtige plaatjes. 
Na een nacht beregenen is een boomgaard een waar winterwonderland.
Andere oplossingen
Veel tuinders hebben wel zo’n sproei installatie, maar niet allemaal. Bij sommige gewassen kan beregening ook niet gebruikt worden, dat is bij bijvoorbeeld kersenbomen en pruimen het geval. Fruitboeren proberen dan vorst te voorkomen door vuurkorven aan te steken in de boomgaard. Als er genoeg vuurkorven branden lukt het om de temperatuur in de boomgaard een paar graden te verhogen. Dit is echter lastig om precies in te schatten en hoe strenger de vorst hoe meer vuurkorven er nodig zijn. Deze oplossing is ook nog eens erg arbeidsintensief en geeft minder garantie op succes dan bijvoorbeeld beregenen. Gevreesd wordt echter dat de nachtvorst van de afgelopen nacht, die toevallig ook nog eens zijn zwaartepunt in de buurt van de Betuwe had, behoorlijk wat schade aan vooral kersen en pruimen heeft toegebracht.
Een oplossing die iets meer voor de hand ligt als je kleinschalig je eigen planten wil beschermen is afdekken. Als je planten inpakt dan kun je de temperatuur met een paar graden verhogen. Dit is wel de minst effectieve manier om vorstschade te voorkomen, het helpt maar enkele graden.
Fruitbomen kunnen ook met vuurkorven tegen vorst beschermd worden.
Frankrijk
Vorig jaar hadden we ook te maken met enkele flinke vorstnachten in april en dat hebben ze toen vooral in Frankrijk gemerkt. Hier en daar is toen meer dan 80% van de oogst mislukt door kapotgevroren wijnranken. Franse wijnboeren beschermen hun wijnranken over het algemeen doormiddel van vuurkorven en kunnen dus niet al te heftige vorst aan. Nu er de afgelopen nacht en de komende nacht dezelfde vorst voor de Franse wijnregio’s in de kaarten staat knijpen veel wijnboeren hem. Het voordeel dit jaar is dat de wijnranken nog minder ontwikkeld zijn dan in 2021. De vorst kan dus minder schade veroorzaken, toch wordt alsnog gevreesd voor een verlies tot 50% van de potentiele oogst in sommige regio’s.
Meer vorst?
Bij ons is de winter voorlopig even uitgespeeld. Vannacht zou het in het uiterste zuidoosten nog tot een graadje vorst kunnen komen maar in de rest van het land lijkt het kwik rond of boven het vriespunt uit te komen. Vanaf morgen vriest het een aantal nachten niet meer. Het lijkt de komende week eerder herfst. Morgen regent het pijpenstelen en waait het, met name op de Wadden, flink door. Dinsdag valt er ook regen, al is het minder dan morgen, de zon hoeven we dan niet te verwachten. Woensdag, donderdag en vrijdag opnieuw een grote kans op (veel) regen. De wind haalt af en toe flink uit, vooral op donderdag zou het even stevig door kunnen waaien. De temperaturen liggen overdag veelal tussen 10 en 12 graden en komen ’s nachts tussen 3 en 8 graden uit.
Zo zien de komende dagen eruit, regen overheerst het weerbeeld.
