"Een rivier van harde wind op zo'n 10 tot 12 kilometer hoogte" - Misschien verwacht je niet dat dit een groot effect heeft op ons weer in Nederland, maar toch is het zo! In deze blog leggen we uit waarom en wat het effect daarvan is op het weer van de komende dagen.
Wat is het?
We hebben het in dit verhaal over de straalstroom. Dat is een band met zeer hoge windsnelheden op zo'n 10 tot 12 kilometer hoogte. Het kan er vaak hard waaien, met windsnelheden die je liever niet aan de grond hebt: 100-250 kilometer per uur. Soms kan het er nog een stuk harder waaien: tot wel 400 kilometer per uur! De straalstroom maakt een heel rondje over de aarde en is altijd aanwezig. Daarnaast ligt het rondom de 50e breedtegraad. Dankzij de draaiing van de aarde, waait het in de straalstroom altijd van west naar oost.
Een schets van het kronkelen van de straalstroom. Let op: dit is geen actuele situatie.
Een andere manier om de straalstroom te beschrijven, is als een soort "rivier" van wind. Soms volgt de straalstroom een (bijna) recht pad, maar soms meandert de straalstroom. Dat meanderen is te vergelijken met het meanderen van een rivier (die de vrije ruimte heeft in de natuur, uiteraard. Neem dus een rivier als de Waal niet als voorbeeld). De straalstroom gaat dan kronkelen en ligt dus op de ene plek zuidelijker, en elders dan juist weer noordelijker.
De straalstroom tekent de grens tussen koude lucht boven de polen, en warme lucht boven de (sub-)tropen en is te vinden op zowel het noordelijk als zuidelijk halfrond. Het waait daar juist zo hard als gevolg van deze grens tussen warme en koude lucht.
Het effect op ons weer
Zoals al kort in de introductie is gezegd: de straalstroom is enorm belangrijk voor ons weer. Het heeft waarschijnlijk ook meer invloed op ons weerbeeld dan je misschien zou denken. Deze rivier van wind bepaalt namelijk ook waar de hoge- en lagedrukgebieden komen te liggen en hoe ze verschuiven. Ook zorgt de straalstroom (en het kronkelen daarvan) voor het ontstaan en sterker worden van lagedrukgebieden. Daarentegen kan de straalstroom ook een omgekeerd effect hebben en ervoor zorgen dat lagedrukgebieden uitdoven.
Het krachtiger worden (uitdiepen) van lagedrukgebieden gebeurt op specifieke delen van de straalstroom. Daar wordt lucht bovenin de atmosfeer als het ware weggehaald. Hierdoor komt aan de grond juist een tekort aan lucht omdat het naar boven wordt gezogen. Die stijgende lucht zorgt ook voor de vorming van een lagedrukgebied. Zolang er meer lucht bovenin wordt weggezogen dan onderin aan de grond wordt aangevuld, blijft het lagedrukgebied sterker worden. Het gevolg: het gaat rondom het lagedrukgebied harder waaien (en vaak wordt de bijbehorende regen ook actiever).
Soms zorgt de straalstroom voor erg onstuimig weer, zoals in februari 2020, toen deze foto is gemaakt!
Vooral in de winter, wanneer het verschil in temperatuur tussen de polen en tropen groter is en de straalstroom ook vaak krachtiger is, zorgt de straalstroom er met enige regelmaat voor dat continu lagedrukgebieden naar Nederland worden gestuurd. Dit komt doordat lagedrukgebieden meebewegen met de wind van de straalstroom. Je kunt het een beetje zien als de snelweg voor lagedrukgebieden. Dit verklaart ook waarom het vooral in de herfst en winter relatief vaak kan stormen, terwijl een storm in de zomer vrij zeldzaam is. Afhankelijk van waar de hoge- en lagedrukgebieden komen te liggen als gevolg van de straalstroom, kan zowel opvallend zachte of juist erg koude lucht onze kant op gevoerd worden.
Alleen maar slecht?
Nu kun je natuurlijk denken: "Bah, die straalstroom zorgt alleen maar voor slecht weer. Geen goed iets dus". Dat is alleen niet helemaal waar. Ja, lagedrukgebieden kunnen hierdoor onze kant op komen. Het kan alleen ook compleet tegenovergesteld zijn: het meanderen van die windrivier zorgt ervoor dat een krachtig hogedrukgebied boven ons hoofd komt te liggen. Vaak betekent zo'n hogedrukgebied ook rustig weer.
Daarnaast maken piloten ook gebruik van die harde wind op grote hoogte. Vliegtuigen die bijvoorbeeld vanuit de V.S. naar Europa gaan, kunnen dan meeliften door die harde wind in de rug. Dat scheelt soms uren aan reistijd en kost ook nog eens minder brandstof. In het begin van dit jaar, tijdens storm Ciara, vloog een toestel ook ontzettend hard over de oceaan. Er werden zelfs records gebroken!
De komende week
Nu houden we alleen nog de vraag: wat gaat de straalstroom ons komende week aan weer brengen? Het antwoord is voor sommigen misschien niet waar ze op zouden hopen, maar het gaat zorgen voor regenachtig weer! De straalstroom komt in de buurt van Nederland te liggen en stuurt dus lagedrukgebieden onze kant op.
De locatie van de straalstroom voor a.s. woensdag. Bron: WXcharts.
Bovenstaande kaart laat "mooi" zien hoe de straalstroom boven Nederland komt te liggen. Hierdoor worden lagedrukgebieden onze kant op gestuurd en krijgen we te maken met nat weer. Er is daarentegen nog iets dat opvalt in de weerkaart: de straalstroom is enorm aan het meanderen.
Dat laatste betekent ook dat (ijs)koude lucht vanuit het hoge noorden naar Nederland (en de rest van Europa) getransporteerd kan worden. Hierdoor kan het weer een wat winters karakter krijgen met lagere temperaturen en misschien wel wat winterse neerslag. De weerkaarten laten dit ook al op de lange termijn zien, maar of het daadwerkelijk gaat gebeuren, is erg onzeker!
Ook de bekende kou-uitbraken, zoals in maart 2018, zijn (deels) te danken aan de ligging van de straalstroom. Zo belangrijk is die windrivier dus voor ons weer!
Dat is alleen wel pas op de lange termijn. De eerste paar dagen van volgende week zullen eerst nog aan de zachte kant verlopen, met daarbij ook veel regen. De actuele verwachting en meer informatie over een mogelijke verandering van het weerbeeld, kun je de komende dagen lezen in ons weerbericht!
