Afgelopen nachten zijn ze weer gespot... lichtende nachtwolken! Dit zijn zeldzame wolken héél hoog in de atmosfeer en ze leveren prachtige plaatjes op.
Stapelwolken, sluierwolken en stratus zijn drie van de vele wolkensoorten die regelmatig aan de hemel hangen. Voor sommige wolkensoorten heb je meer dan een vleugje geluk nodig om ze te zien. Denk bijvoorbeeld aan parelmoerwolken of dan de spectaculaire lichtende nachtwolken.
Lichtende nachtwolken zijn alleen maar van midden mei tot midden augustus (op het noordelijk halfrond) zichtbaar en dan alleen 's nachts. Ze zijn niet iedere nacht te zien, en ook dan zijn het alleen de nachtbrakers en vroege vogels die zo gelukkig zijn om ze te spotten, want lichtende nachtwolken komen kort voor zonsopkomst en kort na zonsondergang voor.
Lichtende nachtwolken bestaan uit ijskristalletjes en komen op ongeveer 80 km hoogte in de mesosfeer voor. Daarmee zijn ze ook de hoogst voorkomende wolken in de atmosfeer, hoger dan dit komen er geen wolken voor.
Lichtende nachtwolken ontstaan wanneer waterdamp op stofdeeltjes van meteorieten, vulkanische uitbarstingen en andere stofdeeltjes, afkomstig van de troposfeer, condenseert. In de mesosfeer ligt de temperatuur tussen de -90 °C en -145 °C. Daarom vriest de waterdamp op de deeltjes snel en worden er ijskristalletjes gevormd. Pas wanneer de zon onder de horizon is, weerkaatsen deze ijskristalletjes het zonlicht en lijkt het alsof deze wolken zelf licht geven. Lichtende nachtwolken zijn het best waar te nemen als de zon tussen 6° en 16° onder de horizon staat. Ook zijn ze dan met name in het westen/noordwesten (na zonsondergang) of het oosten/noordoosten (voor zonsopkomst) te zien.
Deze wolken zijn normaal kleurloos of blauw, maar rode of groene wolken komen ook wel eens voor. De kenmerkende blauwe kleur komt van de absorptie van ozon door de zonnestralen.
Lichtende nachtwolken kunnen een verscheidenheid van patronen en vormen hebben zoals strepen, golven en draaikolken. Deze zijn normaal zichtbaar tussen 50° en 70° Noorder- of Zuiderbreedte. Ze zijn dus ook op het zuidelijk halfrond te zien, maar dan van midden november tot midden februari. Dichterbij de polen is het niet donker genoeg om deze wolken tijdens de zomer waar te nemen.
Foto: Chris Biesheuvel, Meteren (6 juli 2022)
Hoewel lichtende nachtwolken op beide halfronden voorkomen, worden ze veel vaker op het noordelijk halfrond gespot dan dan op het zuidelijk halfrond. Dat komt omdat op het zuidelijk halfrond deze wolken zwakker zijn en minder vaak voorkomen. Bovendien is het landoppervlak (en dus ook de hoeveelheid mensen) op het zuidelijk halfrond minder en wordt dit fenomeen daar minder waargenomen.
Meer over lichtende nachtwolken via deze link.
