Terwijl het tijdens de afgelopen kerstdagen nog ijs- en ijskoud was in Nederland met gevoelstemperaturen tot lokaal wel 15 graden onder nul, tapt het weer de komende dagen uit een heel ander vaatje. De temperaturen schieten omhoog en richting de laatste dagen van het jaar kan het misschien lokaal wel 15 graden worden: recordwaarden! Tegelijkertijd staat er wel de nodige wisselvalligheid op het programma. Een overgang naar een ander weertype gaat immers niet zomaar: weerfronten spelen hier een belangrijke rol bij!
Gisteren is de ijs- en ijskoude lucht verdreven naar het noorden en dit leverde gisteren al wat nattigheid op. Na een vrij onstuimige dinsdag volgt morgen opnieuw een gebied met regen. Hierachter zal de bijzonder zachte lucht ons land binnenstromen. Foto: Anja Valentijn (Oudenbosch).
Het ontstaan van fronten: frontogenese
Rond onze breedtegraad bevinden we ons eigenlijk constant op het grensvlak tussen verschillende luchtsoorten: polaire lucht in het noorden en tropische lucht in het zuiden. De plek waar deze twee luchtsoorten elkaar tegenkomen, kan worden gezien als het polaire front. Dít is de plek waar de meeste depressies zich ontwikkelen. Op het grensvlak tussen deze twee verschillende luchtmassa’s kunnen zogenaamde fronten ontstaan. Het proces van het ontstaan van fronten noemen we in de meteorologie ‘frontogenese’.
Het ontstaan van fronten start eigenlijk met het feit dat er verschillen bestaan in de luchtsoorten rondom onze breedtegraad. Ten zuiden van ons land bevindt zich (sub)tropische lucht en ten noorden van ons land juist polaire lucht. Het zogenaamde polaire front vormt het grensvlak tussen deze twee luchtsoorten.
De theorie van de zogenaamde ‘Noorse School’ geeft eigenlijk aan dat depressies (lagedrukgebieden) zich kunnen ontwikkelen uit zogenaamde golven rond dit grensvlak. Dit vormt eigenlijk de bron van storingen. Als relatief koude lucht vanuit de hogere breedtegraden naar het zuiden stroomt, botst het als het ware met de zachtere lucht in het zuiden. In combinatie met de draaiing van de aarde kunnen er eigenlijk kleine golfjes (verstoringen) ontstaan in deze luchtbegrenzing. Deze kleine golfjes kunnen vervolgens uitgroeien tot steeds grotere golven. De natuur streeft eigenlijk constant naar evenwicht: het wil de verschillen in temperatuur verkleinen en doet dat dus door het verplaatsen van de luchtsoorten.
Kleine verstoringen kunnen zorgen voor zogenaamde golfjes in dit polaire front. Warme lucht trekt wat naar het noorden en koelere lucht zakt wat naar het zuiden. De natuur streeft eigenlijk constant naar evenwicht: het wil de verschillen in temperatuur verkleinen en doet dat dus door het verplaatsen van de luchtsoorten.
Deze kleinere golfjes kunnen vervolgens uitgroeien tot steeds grotere golven waardoor er fronten ontstaan (in deze afbeelding een warmte- en koufront).
Uiteindelijk herkennen we een lagedrukgebied met de kenmerkende ‘krul’ van bewolking die als het ware indraait. De regenstoringen rondom zo’n lagedrukgebied kunnen dan worden gezien als fronten. Op grote hoogte komt de stroming uit het westen en dit zorgt ervoor dat het lagedrukgebied (met bijbehorende regenstoringen) wordt meegevoerd richting het oosten. Op de satellietbeelden van vandaag zie je ook zo'n prachtige 'krul' van een lagedrukgebied liggen in de buurt van ons land.
Na verloop van tijd zien we een volwaardig lagedrukgebied (depressie) met bijbehorende fronten. Deze fronten vormen de overgang naar een andere luchtsoort en dit gaat vaak niet zonder slag of stoot...
Wat zijn fronten dan en waarom hoort daar vaak neerslag bij?
Een front geeft dus eigenlijk de overgangszone aan van verschillende luchtsoorten. Er zijn drie soorten weerfronten: een warmtefront, een koufront en een occlusie-front. Op onze weerkaarten kun je de warmte- en koufronten herkennen aan de rode en blauwe lijnen. De occlusie kunnen we herkennen als een paarse lijn. Maar hoe kunnen deze fronten worden onderscheiden?
Warmte- en koufronten
De naam zegt het natuurlijk al: een warmtefront kan eigenlijk worden gezien als een overgang van relatief koele lucht naar relatief zachte lucht. Bij zo’n warmtefront schuift warmere lucht óver de koele lucht heen (aangezien warme lucht lichter is dan koude lucht). De warme lucht wordt dus opgetild en zal afkoelen met als gevolg condensatie (wolkenvorming). Als de bewolking dik genoeg wordt, volgt er regen. Voor het front uit zal de hoge sluierbewolking al gaan toenemen. Als dit in de vroege ochtend plaatsvindt, dan is vaak prachtig morgenrood zichtbaar doordat het zonlicht door de ijskristallen van de hoge sluierbewolking wordt gebroken. Een bekende weerspreuk, waar zeker enige waarheid in zit, gaat dan ook als volgt: "Ochtendrood, water in de sloot".
Bij een warmtefront 'glijdt' de relatief zachte lucht over de relatief koele lucht heen met als gevolg condensatie, wolkenvorming en vaak ook langdurige en lichte neerslag.
En je raadt het waarschijnlijk al: bij een koufront is dit precies andersom! Dan haalt juist de koudere lucht de warmere lucht in. Aangezien de warmere lucht lichter is dan de koelere lucht, wordt de warme lucht omhoog gestuwd. Bij een koufront gaat dit sneller dan bij een warmtefront met als gevolg dat een koufront vaak gekenmerkt wordt door zwaardere buien dan een warmtefront. Het zicht is tijdens de passage van een koufront vaak matig of slecht, maar daarna zal het sterk verbeteren. Ook klaart het na passage van een koufront vaak breed op. In de zomer kennen we het passeren van koufronten vaak doordat we na een warme zomerdag soms stevige onweersbuien onze kant op zien komen die de tropische lucht willen verdringen!
Bij een koufront 'duwt' de koude lucht zich onder de relatief warme lucht en dit veroorzaakt snel stijgende luchtbewegingen met als gevolg vaak kortdurende en vrij hevige neerslag.
Wat betekent dan een occlusie-front?
En dan denk je misschien: dan hebben we alle fronten toch wel gehad? Nou, niet helemaal. Er bestaat nog zoiets als een occlusiefront. Dat kan worden gezien als het gedeelte waarbij een koufront een warmtefront heeft ingehaald. Het gevolg is dus dat de koude lucht de iets minder koude lucht omhoog duwt. Aan de grond zien we dan helemaal geen warme lucht meer, die is namelijk helemaal opgetild. Het proces van het stijgen van lucht vindt hier dus ook plaats en dús valt er ook bij een occlusiefront regelmatig regen! Zo is bijvoorbeeld ook de neerslag van gistermiddag- en avond en afgelopen nacht veroorzaakt door een occlusie-front.
Bij een occlusiefront heeft het koufront het warmtefront ingehaald met als gevolg dat er zich helemaal geen warme lucht meer aan de grond bevindt.
Een kijkje op de weerkaart
Gisteren is de zeer koude lucht langzaam maar zeker het land uit geblazen en dat merken we dan ook meteen aan de temperatuur vandaag. Het kwik loopt namelijk in grote delen van het land op richting de 10 graden. Maar het wordt nóg zachter… Als we op de weerkaart kijken, dan zien we dat na een vrij onstuimige dinsdag, morgen nóg zachtere lucht onze kant op komt.
Er zal in de loop van de ochtend vanuit het zuidwesten, jawel, een warmtefront over ons land trekken. Dit levert zoals nu bekend is vaak lichte, maar langdurige regen op. Na het neerslaggebied behorende bij het warmtefront stroomt natuurlijk zachte lucht ons land binnen, maar dit keer is dat wel bijzonder zachte lucht. De temperaturen zullen de komende dagen stijgen naar mogelijk zelfs recordwaarden! Zo kan het in het zuidwesten morgen in de loop van de middag al lokaal (afgerond) 14 graden worden… Op donderdag en vrijdag zal dit op meer plaatsen gebeuren en dan zou het lokaal zelfs 15 graden kunnen worden. Opvallender is misschien nog wel dat de nachten bijzonder zacht gaan verlopen met zelfs kwikstanden van in de dubbele cijfers!?!
Op de weerkaart van morgen kunnen we het aankomende warmtefront goed herkennen (de rode lijn met de bolletjes). Hierachter zit de zeer zachte lucht die ons mogelijk zelfs recordhoge temperaturen gaat opleveren. Maar zoals ook te zien is, zit er ook een aardige pluk neerslag op. We zullen dus eerst even door een druilerige middag moeten!
Recordwaarden?
De temperatuurrecords staan scherp, maar het is zeker mogelijk dat er meerdere warmterecords gaan sneuvelen zo nét voor het einde van het jaar. De records voor de hoogste maximumtemperatuur staan voor de Bilt voor 29 december tot en met 2 januari op achtereenvolgend 13,4; 13,0; 13,7; 12,9 en 13,4 graden. Met name de records op 30 december en 1 januari kunnen mogelijk sneuvelen. Als we naar de records van de hoogste minimumtemperatuur kijken, dan zien we dat deze waarden voor deze datums grofweg liggen tussen de 9 en 10 graden. Ook voor deze warmterecords is het mogelijk dat er een paar niet lang meer stand zullen houden...
Weerfronten zijn dus cruciaal voor het bepalen van het weerbeeld en de temperatuur. De overgang naar verschillende luchtsoorten gaat namelijk vaak niet zonder slag of stoot en kan bij ons voor veel wisselvalligheid zorgen. De komende dagen wordt er in ieder geval steeds zachtere (en vochtigere) lucht aangevoerd. Of we nog meer neerslag en veranderingen in temperatuur krijgen door het passeren van verschillende fronten, check je natuurlijk altijd in ons weerbericht!
De pluim van de temperatuur van het Europese weermodel ECMWF is ook duidelijk: het wordt zacht, zachter, zachtst! De temperaturen stijgen naar waarden tussen de 10 en 15 graden en ook in de nachten blijft het bijzonder zacht voor het einde van december. Dit betekent echter niet dat we de zon ook vaak gaan zien, sterker nog: de bewolking zal overheersen en er zijn nog steeds regelmatig neerslagkansen. Richting de jaarwisseling lijken de neerslagkansen dan wél weer af te nemen.
