Soms is het grijs, andere keren hangt er "bloemenkool" in de lucht en van tijd tot tijd schijnt er een waterig zonnetje door een dun laagje wolken. Hoe noemen we al deze verschillende wolken?! Laten we even naar de hoofdsoorten kijken...
Foto: Gerard Boukes (Zandvoort)
Wat is een wolk?
Een wolk is een zichtbare verzameling van deeltjes, zoals ijskristallen en waterdruppels, op enige hoogte boven het aardoppervlak. Wolken komen niet alleen op aarde voor, maar ook op andere planeten. Deze bestaan dan uiteraard niet uit water. Bijvoorbeeld op de planeet Venus is er een dik wolkendek dat uit zwavelzuurdruppels bestaat.
Hoe ontstaat een wolk?
Als de luchtvochtigheid 100% is, spreken we van verzadigde lucht. De lucht is nog steeds helder. Wanneer de luchttemperatuur in zo'n geval daalt dan condenseert het water in de lucht rond fijne stofdeeltjes in de atmosfeer. Deze deeltjes, zoals bijvoorbeeld zand, pollen of industriële uitstoot, fungeren op dat moment als condensatiekernen, oftewel aerosolen. Er hopen zich vervolgens in de lucht op verschillende niveaus steeds meer minuscule waterdruppeltjes of ijskristallen op. Samen vormen ze de wolken die we vervolgens in de lucht terug zien.
Wolkensoorten
De atmosfeer van de aarde is ongeveer 1000 km dik, maar wolken kunnen slechts tot ongeveer 80 km hoogte voorkomen. De hoogste wolken staan bekend als lichtende nachtwolken. Meer info over deze soort, vind je in de blog op 4 juli 2017.
Foto van Lichtende Nachtwolken: Maarten Bouwman (Nijmegen, 6 juli 2016)
De meeste wolken komen echter in de onderste 20 km van de atmosfeer voor, namelijk de troposfeer. De troposfeer wordt grofweg in drieën verdeeld. Wolken worden geclassificeerd afhankelijk van de hoogte waarop ze voorkomen in lage, middelbare en hoge bewolking. Ook is er een vierde soort bewolking die op meerdere niveaus gelijktijdig voorkomt. We gebruiken de vorm ofwel structuur van wolken en de hoogte om de wolken in verschillende soorten te verdelen. Wolken kunnen vijf verschillende hoofdsoorten qua structuur hebben, namelijk; cirriform, stratiform, cumuliform, stratocumuliform en cumulonimiform. Over deze 5 verschillende structuren van wolken hebben we het in de volgende blog over wolken in deze serie.
Wolkensoorten in de drie lagen van de troposfeer.
Lage bewolking
In de onderste 2 km van de atmosfeer tref je lage bewolking aan. Deze bestaat uit stratus- en (strato-)cumuluswolken. Stratus betekent in het Latijn op de grond of horizontaal uitgebreid, terwijl cumulus een ander woord is voor gestapeld. Een meer bekende naam voor cumuluswolken is dus stapelwolken.
Foto van cumuluswolken: Janna-Jacoba van der Laag (17 april 2018)
Middelbare bewolking
De wolken op 2 tot 4 km hoogte vanaf het aardoppervlak staan bekend als middelbare bewolking. Hier tref je altostratus en altocumulus, ook wel schapenwolken genoemd, aan. Het is bijna hetzelfde als de lage bewolking, maar met "alto-" vooraan. Het Latijnse woord "altus" betekent hoog, dus komen altostratus en altocumulus hoger dan stratus en cumulus in de atmosfeer voor.
Foto van altocumulus: Gerard Boukes
Hoge bewolking
De derde hoofdsoort bewolking tref je boven 6 km in de troposfeer aan. Deze bewolking betreft cirrus, cirrostratus en cirrucumulus. Cirrus betekent in het Latijns een haarlok. Cirruswolken hebben vaak een draderige of harige structuur.
Foto van cirruswolken (en enkele kleine schapenwolkjes): Dilia van Zon (Schoonhoven, 2 mei 2018)
Verticale bewolking
De vierde soort bewolking komt niet specifiek in één laag van de troposfeer voor, maar in meerdere lagen! Een voorbeeld is de bekende cumulonimbus, oftewel een buienwolk, die van de onderste tot en met de bovenste laag van de troposfeer kan uitstrekken. Nimbus betekent in het Latijn een regen. Dus verwijzen wolknamen met "nimbus" erin naar regenwolken. Cumuluswolken kunnen ook op meerdere lagen of vlakken in de troposfeer voorkomen en behoren ook tot de verticale bewolkingssoort.
Foto van een buienwolk: Merel Wagemaker (Dordrecht)
Verdere onderverdeling
Iedere wolkenhoofdsoort kan verder worden geclassificeerd in meerdere subsoorten en variëteiten, bijvoorbeeld cumulus humulis, cirrus vibratus radiatus of nimbostratus. Deze interessante wolkennamen en -soorten bespreken we in ons volgende wolkenblog!
