Eindelijk hebben we de eerste officiële vorst van dit najaar te pakken. Afgelopen nacht koelde het in De Bilt af tot -0,7 graden. Daarmee valt de eerste vorst bij het KNMI opvallend laat; gemiddeld gebeurt dit namelijk al op 2 november. Door een noordenwind stroomt deze week vrij koude lucht naar ons land. Daardoor kan het vaker vriezen en stijgt de kans op winterse buien met hagel en smeltende sneeuw.
De laatste keer dat het in De Bilt vroor was op 27 maart. Toen daalde de temperatuur tot -1,4 graden en daarna heeft het niet meer gevroren op neushoogte. Daarmee duurde de periode zonder officiële vorst erg lang, want normaal telt april nog vier dagen met vorst en vriest het ook vaak al een keer in oktober. Door de klimaatverandering wordt deze ‘vorstloze periode’ steeds langer. Eelde was gisteravond de eerste plek die onder het vriespunt dook en uiteindelijk werd het op de Veluwe in Deelen het koudst met -2,0 graden.
Eerste sneeuw?
Vanuit het noorden stroomt deze week vrij koude lucht uit de poolgebieden naar ons land. Boven het relatief warme water van de Noordzee ontstaan gemakkelijk winterse buien. Vandaag zijn dit voornamelijk buien met hagel, maar vanaf dinsdagavond is de kans op smeltende sneeuw steeds groter, omdat de lucht op grote hoogte dan nog verder afkoelt. Later op dinsdag, en ook op woensdag en donderdag, zullen we hier en daar in het land tussen de regendruppels ook natte sneeuwvlokken zien.
De hogere delen van ons land maken de grootste kans op sneeuw, zoals de Limburgse heuvels en de hoge Veluwe. Mocht het een tijd flink doorsneeuwen, dan zou het lokaal ook even wit kunnen worden. Details over waar en wanneer zijn nu echter nog niet te geven.
Vanaf donderdag wordt het zonniger en droger. Wel neemt ’s nachts de kans op mist toe. Het kan dan goed afkoelen tot lokaal onder -5 graden. Dan is sprake van de eerste matige vorst van het winterseizoen.
Vanuit het noorden komt een trein aan buien onze kant op. Dit zijn steeds vaker winterse exemplaren met hagel of natte vlokken sneeuw.
Lang wachten op eerste vorst
De laatste jaren moeten we steeds langer wachten op de eerste officiële vorst en dit past goed in de opwarmende trend door de klimaatverandering. Zo vroor het vorig jaar in De Bilt pas op 21 november en in 2023 moest zelfs tot 26 november worden gewacht. In 2022 vroor het op 19 november, in 2021 op 22 november en in 2020 op 29 november.
Records zijn dit nog niet. Vier jaren vroor het pas voor het eerst in december. In 2000 viel de eerste vorst in De Bilt recordlaat; toen moest zelfs tot 17 december worden gewacht.
In het huidige klimaat (1991-2020) is 2 november de gemiddelde datum waarop het voor het eerst vriest. Deze datum schuift in het nieuwe klimaat steeds verder naar achteren. Zo vroor het begin vorige eeuw gemiddeld al op 21 oktober.
Soms al in september
Sinds het begin van de metingen vroor het zes keer al in september. In 1971 kwam het recordvroeg tot de eerste vorst op normale waarneemhoogte: op 16 september koelde het al af tot -0,7 graden. In 2018 was de eerste vorst ook vroeg, met op 30 september een temperatuur van -0,1 graad.
Grote verschillen
In het huidige klimaat vriest het zo’n 20 keer langs de Zeeuwse kust, 53 keer in De Bilt en 67 keer langs de oostgrens. Dit aantal vorstdagen neemt deze eeuw snel af. In het winterhalfjaar van 1929 vroor het extreem vaak, met in De Bilt 121 vorstdagen. Landelijk vroor het in het winterhalfjaar van 1917 nog vaker: in Eelde kwam de temperatuur op 141 dagen onder het vriespunt. Zoiets is tegenwoordig ondenkbaar.
Vlissingen is het enige weerstation met enkele jaren zonder vorst. In de ‘winter’ van 2014 kwam het voor het eerst niet tot vorst. Later gebeurde dit in 2020 en 2022 nog een keer. Het Zeeuwse klimaat begint daarmee te lijken op dat van Zuidwest-Frankrijk.
In De Bilt noteert de winter van 2006/2007 het laagste aantal vorstdagen, namelijk 19.
