Er wordt dit jaar weer meer en meer gevlogen. Tijdens zo’n vlucht is er een redelijke kans dat je onderweg turbulentie ondervind. "Fasten your seatbelts!", want in deze blog bespreken we een aantal processen waardoor turbulentie kan ontstaan!
Chaotische wervelingen
Soms kan het vliegtuig tijdens de vlucht flink op en neer geschud worden. Voor het gros van de mensen is dat geen pleziertje, maar het is iets wat redelijk vaak voorkomt. Tijdens turbulentie stroomt de lucht niet netjes recht vooruit, maar gaat het in golven of zelfs in chaotische wervelingen. Ook aan de grond merken we daar eker op een zonnige dag herkennen we dat aan de grond in de vorm van windstoten, maar in het toestel kan het daardoor soms een (onprettige) achtbaan worden. Hieronder bespreken we 5 processen die voor turbulentie kunnen zorgen.
Windschering
Zeker onderin de atmosfeer is regelmatig windschering aanwezig. Dat is het draaien en krachtiger worden van de wind met de hoogte. Hierdoor ontstaan wervelingen in de lucht: turbulentie! Vliegt een vliegtuig door deze grote wervels, die tot wel honderden meters groot kunnen zijn, dan ervaren wij dat als turbulentie.
Bergen
Vliegt een vliegtuig in de buurt van een gebergte, dan kan ook turbulentie voorkomen. Een berg verstoort namelijk de luchtstroom. De lucht moet aan de ene kant van de berg omhoog gaan om over de berg te komen. Aan de andere kant gaat de lucht als gevolg hiervan schommelen. Vlieg je daar doorheen, dan gaat het vliegtuig uiteraard ook schommelen.
Op iets kleinere hoogte, maar zeker merkbaar is sprake van 'low level turbulence'. Wanneer aan de grond een harde wind staat en er bebouwing aanwezig is, gaat de lucht ook om en over de gebouwen heen. Hierdoor ontstaan ook wervelingen met als gevolg turbulentie.
Thermiek
Thermiek kennen we vooral van het zweefvliegen, maar is ook een veroorzaker van turbulentie. Thermiek is niets anders dan een stijgende luchtbeweging. Vliegt een vliegtuig door zo’n stijgende luchtbeweging, dan kun je ook even door elkaar geschud worden.
Stapelwolken en buienwolken veroorzaken eveneens turbulentie (foto: Ineke Hollenberg)
Als de lucht niet te droog is, kunnen we die stijgende luchtbewegingen met het blote oog zien. Ze worden namelijk dan 'verraden' door stapelwolken. Vlieg je in de buurt van die stapelwolken zul je ook turbulentie ervaren. Wanneer de lucht stijgt koelt het af en kan het uiteindelijk condenseren en ontstaat een stapelwolk. Wordt zo’n wolk heel groot, zoals bij een flinke onweersbui, dan gaat een vliegtuig er toch liever omheen. niet alleen vanwege de kans op onweer, hagel en windstoten, maar ook vanwege de kans op zware turbulentie bij zo'n buienwolk.
Zog-turbulentie
Zog-turbulentie (ook wel bekend als “wake turbulence”) ontstaat door een vliegtuig zelf. Doordat een vliegtuig door de lucht heen raast, wordt de luchtstroom erachter verstoord en ontstaan er opnieuw wervelingen. Gaat daar een ander vliegtuig weer doorheen, dan kun je ondertussen vast al raden wat er gebeurt. Zog-turbulentie zien we vaak vlak na het opstijgen. Zog-turbulentie merk je bijvoorbeeld ook wanneer je achter een vrachtwagen rijdt.
In principe geldt: hoe groter het toestel, hoe erger de zog-turbulentie is. Zeker bij landen en opstijgen kan dit een probleem zijn. Voornamelijk kleinere toestellen hebben hier last van als ze bijvoorbeeld achter zo’n gigantische Boeing 747 zitten. In dat geval worden die vliegtuigen daar altijd goed voor gewaarschuwd.
De straalstroom
Tot slot hebben we de straalstroom. Dit is een “rivier” van wind op kruishoogte, waarbij het soms honderden kilometers per uur kan waaien. Vooral vliegtuigen die vanuit Noord-Amerika naar Europa reizen, vliegen vaak in zo’n straalstroom omdat ze dan wind in de rug hebben en dus sneller bij hun bestemming zijn. Het nadeel: doordat het in de straalstroom zo hard waait, ontstaat ook turbulentie en kun je dus in de heldere lucht nog steeds turbulentie tegenkomen.
Conclusie
Er zijn dus zat oorzaken voor turbulentie en menig vlucht komt het, al dan niet in een lichte vorm, tegen. Zoals eerder gezegd is: het is zelden gevaarlijk. Ga dus rustig achterover zitten en geniet van je vlucht, maar als je niet hoeft op te staan, is het het beste om je stoelriem aan te houden. Zo word je niet verrast door spontane turbulentie. Het kan toch een blauwe plek (of erger) voorkomen! En, piloten doen er in de vluchtplanning alles aan om turbulentie te vermijden.
Fasten Seatbelts (Foto: Arjan Willemse).
