De straalstroom is een ontzettend belangrijk fenomeen in de meteorologie. Zo is het van belang bij de vorming van lagedrukgebieden (neem storm Dennis, bijvoorbeeld), maar ook voor piloten is het erg handig. We leggen je er hier meer over uit!
Wat is de straalstroom?
De straalstroom is een band van wind op een hoogte van zo'n 10 tot 12 kilometer. In de straalstroom waait het vaak hard met snelheden tussen de 100 en 250 km/uur. Soms kan het er extreem hard in waaien, met snelheden tot wel 400 km/uur!
De straalstroom gedraagt zich eigenlijk hetzelfde als een rivier. Soms is het een vrij rechte band, maar in de loop van de tijd kan zo'n band gaan meanderen, net als een rivier (die vrij kan bewegen). Dan gaat de straalstroom dus kronkelen. Vaak is de straalstroom te vinden rond de 50e breedtegraad. De beweging van de lucht rondom de straalstroom is, dankzij de draaiing van de aarde, altijd van west naar oost.
De straalstroom tekent eigenlijk de grens tussen warme lucht van het gebied rondom de evenaar en koude lucht van de arctische gebieden. Deze "windrivier" is te vinden op zowel het noordelijke als het zuidelijke halfrond.
Het effect op het weer
Zoals we al zeiden in de introductie: de straalstroom is zeer belangrijk voor ons weer. Het heeft namelijk meer invloed op ons weer dan je misschien zou denken. De straalstroom bepaalt eigenlijk waar de hoge- en lagedrukgebieden komen te liggen. Ook vormt een lagedrukgebied zich vaak bij een bepaald gebied van de straalstroom. Hier gaan we niet al te diep op in, omdat het een vrij complex proces is.
Als we het dan toch simpel proberen uit te leggen, kan dat als volgt. Op grote hoogte (daarboven bij die straalstroom) wordt lucht als het ware weggehaald. Dat gebeurt niet overal, maar in een specifiek deel van de straalstroom. Hierdoor komt aan de grond juist lucht bij elkaar om die weggezogen lucht aan te kunnen vullen. De lucht moet dus stijgen en dan krijgen we een lagedrukgebied. Zo'n lagedrukgebied wordt krachtiger zolang er bovenaan meer lucht weggehaald wordt dan er onderaan aangevuld wordt. Dan "diept" zo'n lagedrukgebied uit. Is het juist andersom en wordt er meer aangevuld, dan vult het lagedrukgebied juist en wordt het zwakker.
Zo kan die kronkelende windrivier er ongeveer op de wereldkaart uitzien. Let wel op: dit is een schets en geen actuele situatie.
Ontdekking
De straalstroom werd in 1926 al ontdekt door de Japanse weerkundige Oishi Wasaburo. Het bleef alleen lang onopgemerkt. In 1939 kwam een Duitse meteoroloog (Heinrich Seilkopf) met de naam "Strahlströmung". Toch werd het fenomeen pas echt goed begrepen en opgemerkt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vliegtuigen moesten soms lange stukken over de oceaan vliegen, maar bereikten soms hun bestemming niet of kwamen juist eerder aan dan verwacht. Tegenwoordig weten we heel goed waar die straalstroom is en daar maken piloten dan ook goed gebruik van!
Soms kunnen we zo'n straalstroom herkennen aan een lange strook van hoge bewolking, zoals te zien is op deze satellietfoto. Foto: Science Photo Library.
Nadelen, maar toch ook voordelen!
Nu kun je natuurlijk denken: "Bah, die straalstroom zorgt alleen maar voor slecht weer. Geen goed iets, dus". Dat is niet helemaal waar. Ja, lagedrukgebieden kunnen hierdoor onze kant op komen. Het is alleen wel zo dat, door het meanderen van die windrivier, soms juist een krachtig hogedrukgebied boven ons hoofd komt te liggen. Vaak betekent dat rustig weer!
Daarnaast vinden piloten zo'n harde wind op grote hoogte ook heel fijn. De vliegtuigen kunnen er dan op meeliften als ze bijvoorbeeld vanuit de VS naar Europa vliegen. Dat scheelt soms zelfs uren aan reistijd en kost ook nog eens minder brandstof! Vorige week zondag, ten tijde van storm Ciara, was de straalstroom zeer krachtig en vloog een toestel wel ontzettend snel over de oceaan. Er werden zelfs records gebroken.
Al met al een lastig maar belangrijk fenomeen, dus. Gelukkig vertalen wij het weer op een simpele manier (zonder straalstromen) in het weerbericht en weet jij, zonder een hoop gedoe, wat het weer gaat doen. Voorlopig geldt nog wel dat lagedrukgebieden onze kant op komen dankzij de straalstroom, dus écht rustig weer zit voor nu nog niet in de verwachting.
