We zagen het de afgelopen dagen, we zien het vandaag en ook de komende dagen speelt het weer; de dag begint helder en zonnig maar al snel verschijnen stapelwolken. Vandaag valt het mee, maar soms nemen ze in aantal en grootte zoveel toe dat de zon voor langere tijd afgeschermd wordt. Aan het einde van de middag verdwijnen ze ineens en volgt een heldere avond. Wat gebeurt er nou eigenlijk? In deze blog leggen we het uit.
Stiphout, Willem van Nunen
Het ontstaan van stapelwolken heeft met de dagelijkse gang en temperatuurverschillen in de atmosfeer te maken. 's Ochtends als de zon opkomt is het aardoppervlak nog koud, maar als de zon in de ochtend wat hoger komt te staan warmt het aardoppervlak op en wordt warmer en warmer. De lucht erboven wordt vervolgens ook opgewarmd en wordt zo warm, dat deze warme lucht in een soort grote luchtbellen gaat opstijgen. Want warme lucht is lichter dan koude lucht en wil stijgen (denk maar aan een heteluchtballon). Vanaf het aardoppervlak gezien wordt de lucht hoe hoger je komt steeds kouder. Die stijgende warme lucht komt dus in steeds koudere lucht terecht. Daardoor blijft deze lucht alsmaar stijgen en koelt ondertussen ook af. Op enig moment is de lucht zo afgekoeld, dat deze gaat condenseren. Er vormen zich kleine druppeltjes en zie daar: de stapelwolk! En nog een en nog een.
Nu kunnen er twee dingen gebeuren: of de warme lucht stijgt verder door in de koudere omgevingslucht, de stapelwolk groeit en groeit, en bereikt het buienstadium. Of het stijgen van de lucht stagneert en stopt door de aanwezigheid van een warmere luchtlaag op enige hoogte. In dit geval blijft het bij 'onschuldige' stapelwolken en blijft het droog. Neemt niet weg dat ze de zon nog aardig kunnen hinderen. In situaties waarbij een hogedrukgebied het weer bepaalt kunnen de stapelwolken ook gaan 'uitsmeren' en kan zelfs een geheel dicht wolkendek ontstaan. Hoe dat werkt, lees je hier: Uitsmerende stapelwolken
Putten, Theo van Dalen
Het stijgen van de warme lucht(bellen) noemen we in de weerkunde thermiek of convectie. Op het moment dat convectie op gang komt ontstaat er ook een tekort aan lucht aan de grond. Omdat de natuur streeft naar evenwicht wordt het tekort aan lucht aangevuld en ontstaat er ook een dalende luchtstroom. Deze dalende luchtstroom vindt meestal plaats pal naast de stijgende. Op enige hoogte staat vrijwel altijd wind, meer dan aan de grond. Een gedeelte van deze hoogtewind wordt met de dalende luchtstroom meegenomen naar het aardoppervlak. Het gevolg hiervan is te merken aan de wind. Let er maar eens op; op het moment dat de eerst stapelwolken in de ochtend ontstaan trekt de wind aan. Dit is ook de reden dat het in de ochtend nog rustig is en er 's middags juist een stevige en soms vlagerige bries waait.
Lopik, Dilia van Zon
Aan het einde van de dag verdwijnen de stapelwolken weer. Eigenlijk door het omgekeerde proces; de zon komt aan het einde van de dag steeds lager te staan. Daarmee verwarmt de zon het aardoppervlak steeds minder. Er stijgt dus steeds minder warme lucht op. De wolken verliezen hun 'voeding' van warme lucht, lossen vervolgens op met als gevolg een heldere avond.
Met het steeds lager staan van de zon neemt de voeding voor stapelwolken af
Zodra de atmosfeer stabiliseert, de convectie of thermiek stopt, stopt ook de uitwisseling met de wind op hoogte. Dit noemen we ook wel ontkoppeling. En je merkt 't direct; waaide het in de middag nog stevig door, 's avonds is de wind plots gaan liggen en is het windstil...
Bedum, Arnout Bolt
De komende dagen hebben we ook met dat komen en gaan van stapelwolken te maken. Vanmiddag zijn ze er, en vanavond verdwijnen ze weer. Ook morgen gaat dat zo. Donderdag en vrijdag zijn dan even wat andere dagen met meer bewolking en ook wat regen. Maar al snel breekt op vrijdag vanuit het westen de zon weer door. De dagen daarna ligt de temperatuur iets lager en is het weer een afwisseling van zon en stapelwolken.
