Tegenover de prachtig zonnige dagen die we nu hebben, staan behoorlijk koude nachten. Doordat het vrijwel onbewolkt is en er nauwelijks wind staat, kan het flink afkoelen, ook tot onder nul. Fruittelers hebben daar slapeloze nachten van. Om ervoor te zorgen dat de bloesem van hun bomen niet kapotvriest moet er massaal gesproeid worden. Want het klinkt gek, maar juist dat bevriezende water beschermt de fruitknop. Hoe dat zit, lees je in deze blog!
Buurmalsen, Ab Donker
April doet wat ‘ie wil is natuurlijk een bekende weerspreuk. En hij klopt ook. April is namelijk echt een overgangsmaand, het kan bijna zomers warm zijn, maar het kan ook nog flink vriezen. Die variatie wordt gedreven door een vaak zwabberende straalstroom rond deze tijd van het jaar. In de winter zijn de temperatuurverschillen tussen de noordpool en de evenaar groot. Dit zorgt over het algemeen voor een sterke straalstroom waardoor we in Nederland vaak met winden uit westelijke richtingen te maken hebben. Dat zagen we de afgelopen weken, toen depressie na depressie veel regen in onze omgeving bracht. Maart was daarmee een zeer natte maand. Nu, in april, worden de temperatuurverschillen kleiner, waardoor de straalstroom minder strak west-oost ligt maar iets meer kan zwabberen. Dat betekent dat ons land sneller in een noordelijke of zuidelijke stroming terecht komt. Op dit moment stroomt hele droge en heldere lucht vanuit het noordoosten richting ons land. Daardoor hebben we overdag flink veel zon. Maar omdat het ook vrij koude lucht is, ligt de temperatuur niet al te hoog. Overdag, maar zeker ook 's nachts. En juist omdat het zo helder is en er nauwelijks wind staat, kan het 's nachts flink afkoelen. Afgelopen nacht vroor het in bijna het hele land; Op sommige plaatsen bijna 4 en een halve graad, zo zie je op onderstaande kaart.
Die vorst betekent werk aan de winkel voor de fruittelers. Dit jaar staan de fruitbomen niet erg vroeg in bloei, zoals vorig jaar door het mooie weer in maart wel het geval was. Maar de bloesem van fruitbomen is heel erg gevoelig voor vorst. Als het kouder wordt dan zo'n -2 graden kan er flinke schade ontstaan. De bloemknop vriest kapot en er kan zich later dan geen vrucht vormen. Dat betekent een misoogst en een lagere opbrengst voor de teler. Het grootste gevaar voor fruitbomen is een periode met zonnig en warm weer gevolgd door een of meerdere nachten met stevige vorst. Precies zoals we nu zien, al staan door de wat lagere temperatuur niet overal de fruitbomen al in bloei.
Grubbenvorst, Lizette Hoeben
Beregening
Gelukkig hebben veel tuinbouwers een oplossing voor handen: beregening. Iets voordat de vorst begint zetten telers de sproeiers over hun boomgaard lichtjes aan. De nevel die dan ontstaan bevriest zodra het kwik onder nul duikt op de knoppen of bloesem van de fruitbomen. Er ontstaat op die manier een laagje ijs rondom de bloesem. Het klinkt niet erg logisch; bescherming tegen vorst door middel van ijs. Maar bij het bevriezen van water komt een heel klein beetje energie in de vorm van warmte vrij, zogeheten stollingswarmte. Die warmte wordt gevangen door het jasje van ijs en op die manier blijft de temperatuur van de knop iets boven nul. Zolang de vorst duurt moet er echter wel steeds water toegevoegd blijven worden zodat er steeds nieuwe stollingswarmte ontstaat.
Deze methode is effectief tot temperaturen van zo’n -7, dus dat ging goed vannacht. Nadeel is wel dat fruitboeren de hele nacht bezig moeten zijn om dat water te laten blijven komen. Vaak levert ze dat dus ook letterlijk slapeloze nachten op. Geniet de volgende keer dus maar extra van dat appeltje of die peer, het heeft de boer misschien wel zijn nachtrust gekost!
Andere oplossingen
Veel tuinders hebben wel zo’n sproei installatie, maar niet allemaal. Bij sommige gewassen kan beregening ook niet gebruikt worden, dat is bij bijvoorbeeld kersenbomen en pruimen het geval. Fruitboeren proberen dan vorst te voorkomen door vuurkorven aan te steken in de boomgaard. Als er genoeg vuurkorven branden lukt het om de temperatuur in de boomgaard een paar graden te verhogen. Dit is echter lastig om precies in te schatten en hoe strenger de vorst hoe meer vuurkorven er nodig zijn. Deze oplossing is ook nog eens erg arbeidsintensief en geeft minder garantie op succes dan bijvoorbeeld beregenen.
Vuurkorven in een fruitgaard (Archieffoto)
Een oplossing die iets meer voor de hand ligt als je in je eigen tuin je planten wilt beschermen, is afdekken. Als je planten inpakt, bijvoorbeeld met bubbeltjesplastic, dan kun je de temperatuur met een paar graden verhogen. Dit is wel de minst effectieve manier om vorstschade te voorkomen, het helpt maar enkele graden.
Meer vorst?
Bij ons wordt komende nacht nog echt koud. Het gaat opnieuw in vrijwel het hele land vriezen. Alleen in Zeeland blijft de temperatuur op meethoogte (1,5 meter) net boven nul, maar daar gaat het aan de grond ook vriezen. In het oosten van het land krijgen we zelfs lokaal met matige vorst te maken. Dus dat wordt ook komende nacht weer aan de bak voor de fruittelers.
Ook in de nacht naar donderdag kan het nog vriezen, met name in de oostelijke helft van het land. Daarna is er meer bewolking en op donderdag en vrijdag valt er ook wat regen. Daarna -in het paasweekend- keert het lenteweer terug met ook wat hogere temperaturen. Daardoor lijkt het in de nachten ook boven 0 te blijven. Maar het blijft nog even opletten voor de fruittelers; vlak boven de grond kan het tijdens heldere momenten in de nacht zomaar weer eens een graadje gaan vriezen.
