Het is een woord dat rondgaat in de volksmond... Onweerverklikkers. Officieel heten ze Altocumulus castellanus. Dit is een wolksoort dat vaak zijn verschijning maakt als er onweer opkomst is. Maar waarom dan?
Van het aardoppervlak tot aan het bovenste deel van de atmosfeer komen er verschillende wolken voor. Denk maar aan Parelmoerwolken in de Stratosfeer en Lichtende nachtwolken in de Mesosfeer. Natuurlijk komen de meeste wolken in het onderste deel van de atmosfeer voor, namelijk de troposfeer.
Als het gaat om deze wolken tussen 0 en ongeveer 15 kilometer hoogte, wordt ook de troposfeer in verschillende lagen opgedeeld. De wolken worden geclassificeerd volgens de hoogte waarop ze voorkomen.
In het onderste deel krijg je lage bewolking zoals stapelwolken, mist en stratusbewolking. In het middelste deel komt middelbare bewolking voor. Daar zit dan het woordje “alto” in de naam van de wolk, zoals altocumulus (ook schapenwolken) of altostratus. In het bovenste deel komt sluierbewolking voor. Dan kunnen wolken ook over alle drie lagen strekken. Dat is met name de cumulonimbus, oftewel buienwolk (meer over wolkensoorten en hoe ze eruit zien, lees je in de blog van 13 mei 2022). Vaak voordat zo’n buienwolk ontstaan, is er eerst een ander wolksoort te zien, namelijk Altocumulus castellanus.
Foto: Jelle de Vries, Hallum (archieffoto)
De naam komt van het Latijns. Alto betekent hoog, cumulus gestapeld en de term castellanus betekent kantelenvormig of torenvormig. Dus direct vertaald zijn deze wolken "hoog-gestapelde torenvormige wolken". Het is wel veel makkelijker om gewoon te zeggen onweerverklikkers!
Uit de naam is af te leiden dat Altocumulus castellanus voorkomt op middelbare hoogte in de troposfeer. De onderkant van de wolk kan vormen op enige hoogte van 2.000 meter tot zelfs 6.000 meter. Dit wolksoort ontstaat vanuit altocumulus wolken en komen voor als er op middelbare hoogte in de troposfeer voldoende instabiliteit voorkomt. Deze wolken kunnen niet uitgroeien tot een bui, omdat de temperatuur in deze wolkenvelden te laag is voor ze om verder door te groeien. Dus schieten ze door als kleine, onopvallende wolken uit de bestaande wolkenvelden en verschijnen dan als kantelen van een kasteel erboven.
Foto: Jan Horde, Lexmond (18 mei 2022)
Als de stijging te veel wordt, verloren deze “uitschieters” contact met de onderkant van de wolk en stijgen ze alleen verder. Hierna worden ze steeds doorzichtiger en eventueel verdwijnen deze "torentjes" helemaal.
Maar de kans om daarna een gerommel te horen is dan groter! Want het feit dat er op middelbare hoogte instabiliteit voorkomt, kan een aanduiding zijn dat de troposfeer in zijn geheel instabiel genoeg is voor buien om te ontstaan. Zitten alle ingrediënten (zoals genoeg luchtvochtigheid) in de lucht voor een bui, dan kan met voldoende instabiliteit een onweersbui makkelijk ontstaan.
Binnenkort kans op onweerverklikkers?!
Vanmiddag is langs de oostgrens al kans op een enkele (onweers-)bui. Dus is er in die omgeving vanmiddag misschien al van de onweerverklikkers te zien. De grootste kans is echter morgen, want dan is er in het hele land kans op regen- en onweersbuien. 's Nachts bereiken de buien al het westen van het land. Morgenochtend trekken ze naar het oosten weg. Maar dan zijn we nog niet helemaal af van de buien. 's Middags is er opnieuw kans erop! Vooral in het oosten en zuidoosten komen er mogelijk pittige onweersbuien voor met kans op hagel, windstoten tot 75 km/uur en veel regen in korte tijd.
Ook op vrijdag kunnen er nog regen- en onweersbuien vallen. In het weekend blijft het weer vrijwel droog, maar volgende week neemt de kans op buien weer toe. Dus blijft maar op de uitkijk voor deze bijzondere onweerverklikkers!
