Het zijn gevoelige onderwerpen, zeker nu er verkiezingen aankomen: Klimaat & Stikstof. Vaak worden deze termen echter door elkaar gehaald, alsof het om één en hetzelfde probleem gaat. Dit is echter een mistverstand. Het stikstofprobleem in Nederland heeft niets met het klimaat te maken! Tijd om deze verwarring voor eens en altijd op te lossen.
Wat is het stikstofprobleem?
Stikstof (N) is op zichzelf een onschuldige stof: de lucht om ons heen bestaat voor zo'n 78% uit stikstofgas. Het probleem ontstaat pas wanneer stikstof in reactieve vormen voorkomt, zoals stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Deze ontstaan vooral door:
- Verkeer en industrie → NOx
- Landbouw → NH3
Figuur 1: De twee voornaamste bronnen van schadelijke stikstofverbindingen.
Deze verbindingen slaan vervolgens in de omgeving neer in de natuur en veranderen de bodem. Planten die niet goed tegen stikstof kunnen, zoals bijvoorbeeld de heide, verdwijnen. Soorten die juist gedijen bij veel stikstof, zoals brandnetel en gras, nemen het over.
Het gevolg? Verlies van biodiversiteit en verarming van natuurgebieden. Veel soorten sterven uit, waardoor er uiteindelijk maar een paar planten en insecten overblijven. Die alleen zijn echter niet genoeg om alle planten in Nederland te bestuiven, waardoor ook eetbare gewassen niet meer kunnen groeien en er dus minder voedsel geproduceerd kan worden.
De Provincie Zeeland legt het stikstofprobleem en de gevolgen daarvan duidelijk uit in deze 2,5 minuut durende video.
Wat is klimaatverandering ook alweer?
Klimaatverandering draait om de opwarming van de aarde. Door menselijke activiteiten - vooral het verbranden van fossiele brandstoffen - komt er veel CO2 (koolstofdioxide) en andere broeikasgassen in de atmosfeer. Deze gassen houden warmte vast, waardoor de temperatuur wereldwijd stijgt.
Figuur 2: Het broeikaseffect. Door uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 stijgt de temperatuur wereldwijd.
Het gevolg? Smeltende ijskappen, extremer weer, droogte, hittegolven en stijgende zeespiegels:
We schreven hier al eerder meerdere blogs over, zoals bijvoorbeeld: Klimaatverandering van alle tijden? & Klimaatverandering: vragen en antwoorden. Maar ook op ecosystemen heeft klimaatverandering een invloed, zoals we schreven in de blog Klimaatverandering en ecosystemen.
💡 Kort gezegd: CO2 verandert het klimaat wereldwijd, niet de lucht- bodem en waterkwaliteit op lokaal niveau.
Waarom stikstof niets met het klimaat te maken heeft
Hoewel beide onderwerpen zich "in de lucht" afspelen, zijn de effecten totaal verschillend:
Tabel 1: Vergelijking tussen klimaatverandering en de stikstofcrisis.
Het zijn dus twee verschillende puzzels die elk hun eigen aanpak vragen. Wie ze door elkaar haalt, loopt het risico verkeerde conclusies te trekken - of verkeerde maatregelen te steunen. Door het stikstofprobleem stijgt bijvoorbeeld NIET de zeespiegel.
Waarom die verwarring toch steeds terugkomt
Een groot deel van de verwarring komt doordat CO2 en stikstof allebei uit dezelfde bronnen komen: verkeer, industrie en landbouw.
Maar waar CO2 wereldwijd blijft hangen en vooral voor een temperatuurstijging zorgt, is stikstof juist lokaal en snel neerslaand, waardoor het vooral van invloed is op de natuur dicht bij huis.
Daarnaast gebruiken politici en media de termen soms door elkaar heen, waardoor het lijkt alsof "uitstoot" altijd over het klimaat gaat.
📺 Een tip voor lezers: wanneer je nieuws hoort over "uitstoot verminderen", kijk dan goed welke uitstoot bedoeld wordt.
Wat kunnen we eraan doen?
- Klimaatverandering aanpakken → investeren in duurzame energie en minder fossiele brandstoffen gebruiken.
- Stikstofprobleem aanpakken → verminderen van stikstofemissies in de landbouw, mobiliteit & industrie door bijvoorbeeld innovatie
Beide crises vragen dus om actie - maar elk op een andere manier. Echte vooruitgang begint bij het begrijpen van dit belangrijke verschil. Daarna is het aan de politiek om hierin echte keuzes te maken.
Figuur 3: Er wordt vaak over de landbouw gesproken als het gaat om de stikstofcrisis. Dit komt omdat zij verantwoordelijk zijn voor 50% van de stikstof die neerslaat op kwetsbare natuur. Een van de genoemde opties in de politiek is dus reductie van de landbouw. Ongeveer 75% van de landbouw exporteren we naar het buitenland, waardoor de voedselzekerheid in ons land niet acuut in de problemen zou komen als we iets minder gaan produceren.
Interessant of meer weten? bekijk dan vooral de video hieronder!
RTL-collega Arjen Lubach heeft afgelopen donderdag in zijn show op RTL4 ook uitgebreid stilgestaan bij het stikstofprobleem in Nederland en zelfs een poging gedaan dit op te lossen! Een aanrader, zeker nu je precies weet hoe het zit:
