Sneeuwvlokken zijn gemaakt van water, oftewel ijs, maar ze zijn niet zomaar gevroren water. Soms bevriezen regendruppels terwijl ze vallen, maar dat noemen we ijzel. Dus geen sneeuw. Een sneeuwvlok heeft een ingewikkelde en symmetrische patroon die op een heel bijzondere manier vormt.
Een sneeuwvlok bestaat uit een enkel ijskristal dat groot genoeg is geworden om naar het aardoppervlak te vallen. Soms smelten enkele van die ijskristallen samen en vallen ze dan zo naar beneden. In oververzadigde lucht (dat is lucht met "te veel" vocht erin) vormen er ijskristallen rond stofdeeltjes. Een sneeuwvlok vormt zich verder door onderkoelde wolkwaterdruppels aan te trekken. Die druppels bevriezen op het ijskristal, waardoor een sneeuwvlok verder groeit. Precies hoe dit groeiproces verloopt, ligt aan de toestand van de atmosfeer op dat moment. En dat heeft een enorme gevolg voor de uiteindelijke vorm van de sneeuwvlok.
Foto: Hans van Loenen, Borger, gemaakt op 4 december 2022
Als men denkt aan een sneeuwvlok, komt er een bepaalde vorm in je hoofd. Met name het bekende zeshoekige kristal:
Foto van een enkele sneeuwvlok (Alexey Kljatov via Wikipedia)
Echter in de natuur zijn geen twee sneeuwvlokjes gelijk. Dat komt door de complexe reeks variabelen die invloed hebben op de ontwikkeling van een sneeuwkristal, zoals het vochtgehalte (hoeveel water er in de lucht zit) en de temperatuur. De resulterende vormen kunnen wel in een aantal basisvormen en combinaties ervan worden verdeeld. Zo heet bijvoorbeeld de bekende zeshoekige sneeuwvlok (zoals in de foto hierboven) een "stellaire dendriet". Dendriet betekent "boomachtig", dus vandaar ook de naam, omdat het vlokje er takachtig uitziet.
Andere basisvormen van sneeuwvlokken zijn bijvoorbeeld naaldkristallen, plaatkristallen en zuilvormige kristallen.
Een microfoto van sneeuwvlokken, waarvan twee plaatkristallen zijn en twee kolomkristallen (foto door Wilson Bentley via Wikipedia)
Dat een sneeuwvlok redelijk symmetrisch is, ligt eraan dat het hele vlokje in dezelfde omgeving vormt. Dus een vertakking van het kristal krijgt dezelfde vorm als het kristal zelf omdat de lucht eromheen hetzelfde is. In een laboratorium is het wel mogelijk identieke sneeuwvlokken te creëren. Zo kan het groeiproces van een sneeuwvlok in de laboratorium wordt beheerd en de verschillende mogelijke vormen van sneeuwvlokken worden gecreëerd. Dat is bijna een kunst geworden waarin de sneeuwvlok-expert Kenneth Libbrecht al foto's konden maken van meerdere soorten sneeuwvlokken.
En dan de kleur van sneeuwvlokken...
Hoewel ijs op zichzelf helder is, is (verse) sneeuw meestal wit van kleur. Dat komt door de diffuse verstrooiing van licht door de kleine kristalfacetten van de sneeuwvlokken. Dus technisch gesproken zijn sneeuwvlokjes niet wit, maar vanwege de manier waardoor licht erdoorheen beweegt, lijkt het alsof sneeuw wit is.
Foto van 5 december 2022 gemaakt door Jo Slangen in Kerkrade
Leuke sneeuwvlok-weetjes
- Alle sneeuwvlokjes hebben een zeshoekig structuur (dus een hexagonale structuur). Dat komt omdat het de meest efficiënte manier is waarop het watermolecuul (met één zuurstof- en twee waterstofatomen) zich samen kunnen vormen.
- Het zeshoekige karakter van sneeuwvlokken is al in het jaar BC 135 in China onderzocht.
- In 1894 heeft S.S. Sigson voor het eerst m.b.v. een microscoop foto's van sneeuwvlokken gemaakt.
- Wilson Bentley (1965 - 1931) was de eerste persoon om gedetailleerde foto's van sneeuwvlokken te maken en om de kenmerken ervan vast te leggen. Hij perfectioneerde het proces van het vangen van sneeuwvlokken op zwart fluweel op zo'n manier dat hun beelden konden worden vastgelegd voordat ze smelten. In zijn leven heeft hij meer dan 5.000 foto's van sneeuwvlokken gemaakt. Hier is een kleine selectie ervan:
- De Koch-sneeuwvlok is een fractal (in de wiskunde is dit een kromme die overal continu is, maar nergens differentieerbaar is) en is in 1904 bedacht door de Zweedse wiskundige Helge von Koch. De naam komt uiteraard van de vorm van deze kromme die lijkt op een sneeuwvlok.
De Koch-kromme, oftewel de Koch-sneeuwvlok
- De grootste geaggregeerde sneeuwvlok ooit (volgens het Guinness Boek van Wereldrecords) viel in januari 1887 in Fort Keogh, Montana met een beweerde breedte van 38 cm. Normaal zijn geaggregeerde sneeuwvlokken zo'n 7 tot 10 cm breed. Een geaggregeerde sneeuwvlok is een cluster van sneeuwvlokken die tijdens het vallen naar het aardoppervlak met elkaar botsen en dan aan elkaar plakken.
- Chionofobie is de toestand van angst voor sneeuw (afkomstig van het Griekse chion dat sneeuw betekent en phobos voor angst). Er wordt vaak gedacht dat deze angst voortkomt uit gebeurtenissen in de kindertijd zoals een ongeluk met een slee. De symptomen zijn onder meer koud zweet en paniekaanvallen.
- In de Disney film Frozen zijn er 2.000 unieke sneeuwvlokvormen gebruikt.
Binnenkort sneeuw in eigen land?
Foto van 5 december 2022 gemaakt door D Kohlen in Vaals, Limburg
Afgelopen dagen is er (vooral in Zuid-Limburg) al wat sneeuw gevallen. Vandaag en morgen vallen er winterse buien. Dat betekent dat er hier en daar onder meer natte sneeuw kan vallen. Ook is er kans op sneeuw, hoewel die kans aan de kleine kant is. Maar misschien is het op sommige plaatsen, zoals de Veluwe koud genoeg dat de neerslag die naar beneden komt, gewoon sneeuw is. En met een beetje geluk (dus als de grondtemperatuur onder het vriespunt ligt) blijft er een dun laagje sneeuw liggen.
Vanaf vrijdag blijft het op de meeste plaatsen droog. Wel kunnen er dan nog in de kustregio's en dan met name op de Wadden enkele buien vallen met daarbij winterse neerslag.
