Het ging de afgelopen weken ineens heel snel, ineens zijn de bomen vol met frisse lenteblaadjes. Is het normaal om rond deze tijd al al het blad aan de bomen te hebben? Of zorgen de boven normale temperaturen ervoor dat het blad steeds eerder aan de bomen komt?
Zijn bomen meer gevoelig voor zonlicht of temperatuur?
Bij de jaarlijkse cyclus van bomen speelt zowel de temperatuur als het zonlicht mee. Voor het "ontwaken" van de natuur is de temperatuur de hoofdrolspeler. Je kunt alle gemiddelde dagtemperaturen bij elkaar optellen om tot een "temperatuursom" te komen. Zo zou een fruitboom bijvoorbeeld kunnen gaan bloeien zodra de temperatuursom vanaf het "ontwaken" van de boom de 400 graden bereikt. Het verschijnen van het eerste blad werkt ook ongeveer zo. Wanneer de lente warmer verloopt, loopt de temperatuursom sneller op. Zo komen er na een warme lente eerder blaadjes aan de bomen.
Temperatuur is bij bladgroei dus het belangrijkste, maar ook zonlicht heeft bij andere processen invloed. Zo bepaalt de hoeveelheid zonlicht grotendeels hoe snel de blaadjes verkleuren van lichtgroen naar donkergroen. Ook de verkleuring van herfstbladeren hangt af van zowel zonlicht als van temperatuur.
Vroeg blad aan de bomen
Voor onderstaande afbeelding heb ik een van Nederlands meest voorkomende boomsoorten gekozen: de zomereik. Deze boom staat nu op grote schaal volop in het blad. Er moet wel gezegd worden dat de reactie op neerslag per soort verschilt, sommige soorten starten het groeiseizoen liever met droog weer, terwijl andere soorten sneller opstarten bij nat weer. Ik heb voor Midden-Nederland naar twee momenten gekeken:
A. de datum met de eerste blaadjes
B. de datum waarop de boom vol in het blad staat
In de grafiek hieronder is de periode tussen moment A en B als groene balk weergegeven. De gegevens komen van growapp.today, de natuurkalender en waarneming.nl. Wat opvalt is dat de lente van 2021 heel laat op gang kwam, dat was een koude en natte lente. In 2017 was het ook aan de late kant omdat we precies in april een koude periode hadden.
Aan de andere kant waren 2020, 2024 en 2025 erg vroeg. In 2020 was het warm, droog én zonnig. Ook droog en zonnig weer kan de start van de bladgroei vervroegen, maar dan moet het niet té droog zijn. De lente van 2024 was extreem warm. De lente tot nu toe is extreem zonnig en droog en staat tot dusver qua temperatuur op de 9de plaats van warmste lentes ooit gemeten. Dat verklaard waarom 2025 een nóg vroege start van de bladgroei heeft. In Midden-Nederland kwam verscheen het eerste blad tussen 26 maart en 7 april, en sinds 14-20 april staan de bomen echt vol in het blad.
Deze lente zagen we al in de eerste helft van april de eerste blaadjes, en nu staan de bomen wel héél vroeg vol in het blad.
Wanneer kwam vroeger het eerste blad aan de bomen?
In een onderzoek kwam naar voren dat in de vorige eeuw de zomereik rond 4 of 5 mei de eerste blaadjes kreeg. In de periode 2001-2010 bleek dat al anderhalve week vroeger te zijn. Over de periode 2017-2025 lijkt dat nu nog vroeger te worden, gemiddeld komen nu rond 21 april de eerste blaadjes aan de bomen. Dat zou dan dus vandaag zijn, maar zoals je misschien al hebt gemerkt zit er dus al een tijdje blad aan de bomen.
Al met al zijn de omstandigheden dit jaar dus opnieuw ideaal voor een zeer vroege start van de lente. Vorig jaar was de lente al heel vroeg, maar dit jaar lukt dat voor de zomereik dus opnieuw.
Er komt steeds vroeger blad aan de bomen.
Bron cijfers 1894-2010:
van Vliet, A. J., , H., Bron, W. A., Mulder, S., van der Slikke, W., & Odé, B. (2014). Observed climate-induced changes in plant phenology in the netherlands. Regional Environmental Change, 14(3), 997-1008. doi:https://doi.org/10.1007/s10113-013-0493-8
