Het is vandaag groot in het nieuws: een asteroïde is afgelopen nacht boven Frankrijk de atmosfeer binnengedrongen. Het zorgde voor een behoorlijke spektakel!
Wat is een asteroïde?
Een asteroïde, ook wel een planetoïde genoemd, is een stuk materie die net als de planeten, in een baan rond de zon beweegt. In ons zonnestelsel zijn al meer dan 1 miljoen asteroïden bekend. De meeste hiervan komen voor in een gebied tussen de planeten Mars en Jupiter.
Een afbeelding van de binnenste planeten en planetoïden van ons zonnestelsel (Bron: Pablo Carlos Budassi via Wikipedia)
De grootte en vorm van planetoïden variëren aanzienlijk. Zo zijn er asteroïden van maar 1 meter tot zelfs een dwergplaneet met een diameter van bijna 1.000 km! Ze zijn rotsachtige, metalen of ijzige lichamen zonder een atmosfeer. Als de diameter van ruimtepuin kleiner dan 1 meter is, spreken we van een meteoroïde.
Planetoïde wordt vallende ster
Als een planetoïde/meteoroïde de atmosfeer van de aarde binnendringt, gebeurt er een aantal dingen, waardoor zo'n stuk ruimtepuin op een vallende ster lijkt... dus een streep van vuur in de lucht. Maar eigenlijk "verbrandt" een meteoor of asteroïde niet, het verdampt!
Een stuk ruimtepuin dat de atmosfeer binnendringt en "verbrandt" vanwege de wrijving
Wrijving
Alles in de ruimte beweegt. Zelfs ook ons eigen zonnestelsel. In de ruimte kunnen stukken steen zoals asteroïden en ander ruimtepuin, tegen hoge snelheden bewegen omdat er geen luchtdeeltjes zijn die ze afremmen (soms wel tientallen kilometers per seconde).
Verder is de ruimte een vacuüm. Alleen rond planeten komt er een dampkring voor, zoals rond de aarde (over de dampkringen en weer van andere planeten, lees de blog over Planetair Weer). In zo'n dampkring zijn er verschillende moleculen en deeltjes. Hoe dichter bij je aan het oppervlak van de planeet komt, hoe meer deeltjes tref je aan. Sommige van deze deeltjes zijn (licht) ontvlambaar.
Als zo'n stuk puin dan de dampkring binnendringt, botst het met de verschillende deeltjes. De botsingen zorgen voor wrijving en vervolgens wordt het voorwerp warm. De warmte zorgt weer dat de (licht) ontvlambare deeltjes in de dampkring rond de asteroïde of meteoor tot ontbranding kunnen komen.
Door de hoge snelheid wordt het gas vlak voor de meteoor samengeperst. Ook daardoor stijgt de temperatuur. Door de hoge temperatuur verdampt de meteoor of stuk ruimtepuin en vaak zelfs helemaal! Als er nog wat overblijft tegen de tijd dat de meteoor/asteroïde het aardoppervlak bereikt, spreken we van een meteoriet.
De meeste vallende sterren verdampen op ongeveer 80 tot 120 km hoogte in de atmosfeer, dus in de mesosfeer.
De kleuren van vallende sterren
Vallende sterren hebben verschillende kleuren, oftewel de kleur van de verbranding is niet altijd hetzelfde. Dat komt omdat de meteoren chemisch verschillend samengesteld zijn. Ook speelt de ionisatie in de atmosfeer een rol. Bijvoorbeeld een rode streep kan duiden op de aanwezigheid van silicium, geel op ijzer, paars op calcium, blauw/groen op magnesium of koper en oranje op natrium.
De verschillende kleuren van vallende sterren (bron: AccuWeather)
Asteroïde Sar2667
Afgelopen nacht kort voor 3.00u (UTC) verlichtte asteroïde Sar2667 de lucht boven Noord-Frankrijk, België, het zuiden van Nederland en het zuiden van Engeland in een spectaculair schouwspel.
Waarom is deze zo bijzonder?
Krisztián Sárneczky uit Hongarije ontdekte Sar2667 enkele uren voor de verwachte inslag. Het is pas de zevende keer dat een asteroïde-inslag van tevoren succesvol is berekend. En dat maakt Sar2667 zo bijzonder. Vooral ook gezien hoe klein dit object is! De vorige keer dat een asteroïde-inslag succesvol berekend is, was in november 2022: asteroïde 2022 WJ1 kwam de dampkring op 19 november 2022 boven Canada binnen.
Binnenkort nog vallende sterren?!
De beste tijd om vallende sterren waar te nemen, is eigenlijk tijdens meteorenregens. Deze zijn zwermen van meteoren, afkomstig van stof en gruis van kometen of planetoïden, zoals asteroïden, die de dampkring van de aarde binnenkomen in een korte tijd. Er zijn vrij veel meteorenregens de komende tijd, maar helaas is de hoeveelheid vallende sterren per uur zo weinig, (soms niet eens één per uur!) dat het eigenlijk niet de moeite waard is 's nachts in de kou erop te wachten.
De eerstvolgende bekende sterrenregen is rond 22 april, namelijk de Lyriden. Dan zijn er gemiddeld 13 meteoren per uur te zien. Maar je hoeft zeker niet te wachten tot dan om een vallende ster te zien! Iedere nacht is er wel kans dat je een vuurbal in de lucht kunt zien. Komende nacht zijn er bijvoorbeeld gemiddeld 6 sporadische meteoren per uur te zien. Dit zijn meteoren die niet tot een meteorenregen behoren.
Foto: Gijs de Reijke (Aekingerzand, Lyriden op 22 april 2020)
Ook speelt het weer komende nacht mee, want het is vrijwel overal helder. Het koelt wel flink af (rond het vriespunt in een groot deel van het land) en in de loop van de nacht ontstaat er op veel plaatsen mist. Wie weet, misschien op een donker plekje en met een beetje geluk, kun je vanavond en vannacht ook een vallende ster zien!
