Het weer met Pasen kan flink verschillen: het ene jaar valt er sneeuw, het andere jaar is het zomers warm! Dit jaar hebben we vooral een extreem zonnige editie van het paasweekend te pakken. Wat zijn precies de paasrecords? En waarom zijn de verschillen met Pasen zo groot?

Dit jaar zonnigste Eerste Paasdag ooit gemeten?

Het zou zomaar eens kunnen: 2022 krijgt de zonnigste Eerste Paasdag ooit gemeten! Dat is niet gek als je nu naar buiten kijkt. Er is geen wolkje aan de lucht, dus de zon kan de hele dag vol doorschijnen. Dan is het vast de zonnigste Eerste Paasdag ooit gemeten, toch? Nou, zo makkelijk is dat niet, en dat zit zo. 

Figuur 1: Zo mooi lag Nederland erbij vanuit de ruimte deze Eerste Paasdag! Boven Engeland en ver Duitsland in zijn pas de eerste wolkenvelden te herkennen. ©NASA

Theoretisch 14 uur zon vandaag

Het all-time record voor zonnigste Eerste Paasdag ooit staat op naam van het paasweekend in 2019, toen scheen de zon op 21 april maar liefst 13,2 uur. Met het theoretische maximum van 14 uur zon in deze tijd van het jaar, zouden we daar vandaag dus overheen kunnen gaan!

Figuur 2: De zonsopkomst en zonsondergang in deze tijd van het jaar. Theoretisch zouden we dus 14 uur zon moeten kunnen halen vandaag.

Meetapparatuur heeft beperkingen

Zij het niet dat de sensoren van het KNMI die het aantal uren zonneschijn meten op een dag niet alle zonnestralen meepikken. Dit komt doordat de zon 's ochtends vroeg en 's avonds laat zo laag staat, dat de sensoren de aanwezige zonneschijn nog niet kunnen meten. Zo verdwijnt er dus standaard elke dag een aantal (soms kostbare) minuten zonneschijn. 

Figuur 3: Het kaartje met de zonneschijn tijdens de record zonnige maartmaand dit jaar. Op veel dagen, vooral in het begin van maart, scheen de zon de hele dag onafgebroken! Toch zie je dat de "langst mogelijke duur" (het blauwe vlak) nooit helemaal gevuld is. Dit komt dus doordat elke dag minuten aan zonlicht niet gemeten kunnen worden. ©KNMI

Gisteren 12,7 uur zon in De Bilt

Gisteren is ook een voorbeeld van een dag met bijna onafgebroken zonneschijn in Nederland. Wie de satellietbeelden terugkijkt, ziet dat vooral het noorden van het land nog te maken had met laaghangende bewolking, maar dat er in De Bilt bijna de hele dag geen wolkje aan de lucht is geweest! 

Figuur 4: Het satellietbeeld van gisterochtend 08.40u. Een klein plukje laaghangende bewolking trekt nog voorbij in de regio Utrecht, maar de rest van de dag zal het strakblauw worden!

Slechts een enkel plukje bewolking trok over, maar het aantal uren zon wat gisteren gemeten werd in De Bilt was 12,7 uur. Ver onder het "maximaal haalbare" van 14 uur dus. Dit is een perfect voorbeeld van de beperking die de meetapparatuur heeft. Voor een strakblauwe dag als vandaag, blijft het dus gissen of de zonneschijnduur over de 13,2 uur gaat komen om het record te verbreken.

Figuur 5: Het aantal uren zon zaterdag 16 april 2022. De Bilt noteerde 12,7 uur, ver onder het maximaal haalbare van ongeveer 14 uur. Merk trouwens op dat er in het noorden van het land wat minder zonneschijn gemeten werd door die laaghangende bewolking 's ochtends.

Grote verschillen met Pasen: van 26 graden tot 11 centimeter sneeuw

Pasen zelf kent trouwens sowieso erg grote verschillen! Zo lag er op Eerste Paasdag in 2008 11 centimeter sneeuw in Vlissingen, terwijl het op Eerste Paasdag in 2011 26 graden werd in De Bilt. En dat binnen drie jaar! Het grote verschil? De data waarop het paasfeest gehouden werd. In 2008 viel Eerste Paasdag namelijk op 23 maart, terwijl het in 2011 op 24 april viel. Dik een maand verschil dus. Het toeval wil ook dat dit bijna de uiterste 2 data zijn waarop het paasfeest kan vallen.

Figuur 6: Ook in 2013 lag er met Pasen een laagje sneeuw in delen van Nederland! Deze foto is toen gemaakt door Joost Mooij.

Maan bepaalt wanneer Pasen valt

Pasen is een feest dat al eeuwen en eeuwen bestaat. Rond 325 na Christus werd bepaald dat Pasen op de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente gevierd moet worden. De lente start op 21 maart, mocht dat op een zaterdag zijn en is het op de zondag daarna volle maan, dan kan Eerste Paasdag dus op 22 maart al plaatsvinden. Doordat het soms nog een tijd kan duren voor de eerste volle maan na 21 maart plaatsvindt is het ook mogelijk dat Pasen op 25 april valt. Het Paasfeest valt dus elk jaar op een datum tussen 22 maart en 25 april. Zo zie je maar dat de edities van 2008 (23 maart) en 2011 (24 april) echt aan de uiteinden zaten van wat mogelijk is voor Pasen! 

Figuur 7: De verschillende maanstadia die onder andere bepalen wanneer Pasen elk jaar valt. Wil je meer weten over dit onderwerp? Lees dan deze blog!

Door verschillende data ook verschillende records

Je raadt het natuurlijk al: doordat Pasen vroeg of juist later in de lente kan vallen, levert dat heel verschillend weer op. Vroeg in het voorjaar kan er namelijk nog een flinke partij kou aanwezig zijn in het noorden van Europa die hier voor fris weer kan zorgen (denk aan de sneeuwval dit jaar op 1 april!), terwijl later in het voorjaar het zuiden van Europa al aardig is opgewarmd. Als hier de wind dus vandaan komt, levert dat heel warm weer op. Pasen zal dus voor ook de komende jaren bijzonder weer kunnen gaan opleveren!

Figuur 8: Vorig jaar viel Pasen op 4 april, dit jaar op 17 april en ook de komende jaren wisselt de datum waarop we het paasfeest vieren flink!