Begin van de maand was het al een keertje te zien, namelijk de vollemaan. En dit was geen normale vollemaan, maar wel een supermaan! Nu, op de valreep van augustus is er weer een supermaan te zien! En dat is niet al...
Vollemaan
Zoals de aarde rond de zon gaat, draait de maan rond de aarde. Daardoor zijn er verschillende fases van de maan, namelijk vollemaan, nieuwe maan, wassende maan, enz. De zon schijnt op de ene helft van de maan en vanwege de rotatie rond de aarde, is deze helfte van de maan niet altijd even goed te zien. Soms zie je maar een klein stukje ervan (dus een maansikkel) en andere keren zie je de volle schijf (dus vollemaan)!
Supermaan
De baan van de maan rond de aarde is echter geen perfecte ronde cirkel, maar liever ellipsvorming. Af en toe staat de maan dus letterlijk dichterbij! Soms (ongeveer 1 keer per 14 maanden) valt dit samen met een vollemaan. Dan lijkt de maan iets groter (zo'n 7%) en feller (ongeveer 14% helderder). Dit noemen we een supermaan.
Het verschil in grootte tussen een "normale" vollemaan (links) en een supermaan (rechts)
Waarom een blauwe supermaan?
De maan gaat rond de aarde in ongeveer 29,53 dagen. Dat betekent dat er heel af en toe twee keer in één maand een vollemaan voorkomt. En dít is dan een blauwe maan. De maan kleurt dus niet blauw, maar het is gewoon spreekwoordelijk een blauwe maan.
Er is nog een minder bekend geval waar er sprake is van een blauwe maan. Dat is als er in één seizoen 4 keer een volle maan voorkomt, in plaats van de normale 3 keer. De derde volle maan in zo'n seizoen wordt dan een blauwe maan genoemd. Dat gebeurt zo eens op de 2 à 3 jaar.
Foto: Corné Ouwehand, Katwijk (6 juni 2020)
Maar heel af en toe is er geen sprake van een blauwe maan en toch ziet de maan er een beetje blauw uit! Dat komt voor als er stof- of rookdeeltjes in de atmosfeer zitten met een diameter van ongeveer 900 nanometer (dat is één miljoen keer kleiner dan 90 centimeter). Het rode licht wordt dan verstrooid en wat overblijft is het blauwe licht. Daarom kan de maan in dergelijke situaties er blauw uitzien.
En dat is het dus dan vanavond en vannacht: een blauwe supermaan! De maan komt op om 20.48 uur. Rond die tijd is het misschien wel de moeite waard om deze "once in a blue moon" kans te grijpen en de blauwe supermaan waar te nemen! De volgende blauwe supermaan komt pas weer in 2037.
En rood-oranje?
Soms ziet de vollemaan er rood uit. Dat gebeurt tijdens een maansverduistering. Afgelopen nacht zag de maan er roodachtig/oranje uit, maar het was geen maansverduistering. Deze keer gaat het om rook in de lucht. Net als de zonsopkomst of zonsondergang er soms wat roder uitziet vanwege Saharastof of rook in de lucht, kan dat ook voorkomen 's avonds of 's nachts met de maan.
Gisteren overdag was het ook met de zon het geval: waar je blauwe lucht zou verwachten, was het gewoon wazig. Dat komt door de bosbranden in Canada. Gek, want dat is bijna 10.000 km naar het westen! Maar door de snelle bovenlucht stromingen (en met name de straalstroom) is de rookpluim van de Canadese bosbranden vorige week in korte tijd tot boven Nederland verplaatst.
De rookpluim van de Canadese bosbranden is boven Nederland, het VK en een deel van Frankrijk te zien: de wolken zijn de felle witte vlekken, terwijl de rookpluim wazig met een bruine tint eruitziet. (Bron: NASA Worldview)
Omdat deze rookpluim en dus deze stofdeeltjes op hoge hoogte voorkomen, hebben we op het aardoppervlak er weinig of geen last van. We merken het alleen aan de kleur van de lucht en uiteraard de zon en maan! Gisteren was al ruim voor zonsondergang een knalrode zon te zien.
De rode zon van gisteren. Trouwens zijn er ook enkele zonnevlekken op deze foto te zien.
En vervolgens was de maan ook verkleurd...
Vanavond en vannacht gaat de maan ook weer verkleuren, want er zitten nog steeds wat rookdeeltjes in de lucht boven Nederland. Het wordt waarschijnlijk niet zo erg verkleurd als afgelopen nacht, want het deel van de pluim met de hoogste dichtheid van de rook is inmiddels ons land gepasseerd.
Nog wat extra
Als je vanavond naar de blauwe super(volle)maan kijkt, zoek dan ook voor een helder lichtpunt nabij de maan. Dat is de prachtige planeet Saturnus, de zesde planeet vanaf de zon. Door het felle licht van de vollemaan worden alle sterren behalve de helderste uitgedoofd. Toch is het licht van de planeet Saturnus nog te zien.
Saturnus is momenteel op zijn helderst (magnitude 4,0), want deze planeet staat nu in oppositie. Een oppositie in de astronomie is als een planeet tegenover de zon staat met de aarde in het midden. Dus de zon, de aarde en de planeet vormt één rechtuit lijn. Dit fenomeen kan alleen voorkomen met de planeten die verder weg zijn van de zon dan de aarde zelf. Tijdens een oppositie is een planeet iets helderder dan op andere tijden.
Saturnus in oppositie (bron: NASA)
Terwijl de maan en Saturnus in het oosten opkomen, is de rode planeet Mars in het westen te zien. Deze zakt weer in de eerste helft van de avond beneden de westelijke horizon. Later in de nacht zijn andere planeten ook te zien. Terwijl de vollemaan en Saturnus de westelijke horizon naderden, komt Jupiter in het oosten tevoorschijn. Kort op zijn hakken is de planeet Venus ook te zien. Vooral in de tweede helft van de nacht (voor zonsopkomst) zijn deze twee planeten goed waar te nemen. Vanavond en vannacht is er dus genoeg te zien van ons zonnestelsel! Maar wat doet het weer?!
Het weer
Afgelopen zomer viel het vaak tegen voor sommige mensen, maar voor degenen die vanavond en vannacht de hemel willen waarnemen, is er wel een beetje goed nieuws!
Vanavond start met veel bewolking, maar in de loop van de avond klaart het vanuit het westen wat op. Ook wordt het droger. Dat is dus gunstig om de blauwe supermaan, Saturnus en nog meer waar te nemen. In de kustregio's is het wel even oppas geblazen, want daar kan namelijk nog een onweersbui voorkomen.
Vannacht neemt de kans op (onweers)buien echter in het hele land weer toe. Deze kunnen ook gepaard gaan met hagel. Als je dan even naar buiten wilt om de sterrenhemel waar te nemen, houd dan wel de Buienradar goed in de gaten! In de zuidelijke helft van het land valt het wel mee qua buien. Daar maak je dus de beste kans om droog te blijven tijdens je sterrenkijk-avontuur!
En dan nog even een leuk weetje...
In het Frans heet een wassende maan een "croissant", wat betekent groeiend. En van daar dan ook de vorm van het broodje croissant: het is eigenlijk een maansikkel!
