Je hebt het vast wel gemerkt: het was koud afgelopen nacht! Vele autoruiten moesten gekrabd worden (daar schreven we eerder deze blog over), de centrale verwarming moest harder aan het werk en een extra dekbed kon geen kwaad. Maar hoe bijzonder is die nachtelijke kou eigenlijk begin maart?

Matige vorst

Allereerst: hoe koud was het vannacht eigenlijk? In ons hoofdstation in De Bilt zakte het kwik vanmorgen tot -5,4 graden. Onder de -5 graden spreken we van matige vorst. Op de Veluwe was het nog net wat kouder, daar tikte meetstation Deelen bijna de -7 graden aan!

Figuur 1: De minimumtemperaturen vannacht. Vooral op de Veluwe was het koud, maar ook in het oosten, midden, aan de kust en in West-Brabant vroor het matig!

Aan de grond was het nog een stuk kouder. In de regio Twente vroor het zelfs bijna streng op 10 cm hoogte! Het werd er echter niet kouder dan -9,9 graden, waardoor het ook aan de grond matig gevroren heeft. Vorstgevoelige planten waren hopelijk naar binnen gehaald, want die zijn tegen dit soort temperaturen echt niet bestand.

Figuur 2: De minimumtemperaturen aan de grond vannacht. Alleen in Lauwersoog vroor het niet aan de grond. In Twente vroor het met -9,9 graden zelfs bijna streng! 

Het was toch al lente?

Klopt! De meteorologische lente begint altijd op 1 maart, dus voor ons meteorologen is de lente al begonnen. Dat wil echter niet zeggen dat het dan niet meer kan vriezen! Sterker nog, zelfs tot diep in april wil er nog wel eens sneeuw vallen in ons kikkerlandje… De winter zomaar afschrijven na 1 maart kan dus echt nog niet. 

Figuur 3: Zelfs eind april kan het nog sneeuwen in Nederland, getuige deze foto uit 2019!

Nee, het is juist eerder bizar dat we afgelopen februari alweer bijna de 20 graden haalden! In Arcen werd het op 24 februari (dus nog in de winter) al 19,8 graden. Dat leverde daar een dagrecord op en ook in De Bilt sneuvelde record na record. Uiteindelijk hebben we zelfs de vroegste eerste lenteweek ooit gehad! Nog nooit viel de eerste lenteweek in de winter, tot dit jaar…

Figuur 4: De maximumtemperatuur van 24-02-2021. In Arcen werd het toen bijna 20 graden! In 2019 gebeurde dit ook, toen werd het eind februari 20,5 graden in Arcen...

Dat is dus oprecht heel bijzonder, maar in deze tijd van klimaatverandering doen warmterecords ons niet veel meer. Ze sneuvelen zo vaak dat het niet meer opvalt. Kou valt nu juist eerder op, waaronder de matige vorst afgelopen nacht. Men vergeet echter dat deze vorst volstrekt normaal is om te hebben in deze periode! Een aantal voorbeelden… 

Geen enkel record gesneuveld

Met deze kleine periode met vorst in de nachten gaan we echt geen records breken. Goed, afgelopen nacht was koud met matige vorst, maar wist je dat er slechts 3 dagen in maart zijn (18e , 21e  & 27e) die het gepresteerd hebben om nog nooit tot matige vorst te komen in De Bilt? Alle overige dagen is de temperatuur dus al eens onder de -5 graden uitgekomen op ons landelijke hoofdstation. 

Figuur 5: Slechts op drie dagen in maart is de temperatuur nog nooit onder de -5 graden gekomen. ©weerstatistieken.nl

Als we dan alleen kijken naar 6 maart? Kwamen we dan misschien in de buurt van het dagrecord vandaag? Nee, bij lange na niet. Het heeft vandaag zelfs al een keer streng gevroren (<-10 graden). Maar liefst 6x eerder was het kouder dan vannacht op deze datum. Een top 10 notering geeft natuurlijk wel aan dat het koud was vannacht, maar echt bijzonder is dat dus niet. Bovendien geven dagrecords altijd een vertekend beeld, aangezien dat verloop heel grillig is. Beter is het om te kijken naar een gemiddelde over een langere periode.

Figuur 6: Afgelopen nacht staat op een 7e plek qua koudste nachten op 6 maart ooit gemeten. ©Wetterzentrale

Een derde van alle jaren was gemiddeld kouder

Als we kijken naar de langere termijn, blijkt dat deze ietwat koudere periode zelfs helemaal in het niet valt. Als we de gemiddelde minimumtemperatuur nemen in de eerste 10 dagen van maart, staan we op de 43e plek. Dik een derde van de jaren na 1901 zijn dus gemiddeld ’s nachts kouder verlopen dan dit jaar. Kijken we naar de gemiddelde temperatuur over die periode, dan zien we ongeveer hetzelfde beeld.

Over wat voor jaren spreken we dan, die kouder  waren? Nou, niet alleen maar jaren ver in het verleden hoor! Jaren als 2004, 2005, 2006, 2010, 2011, 2016 & 2018 presteerden het allemaal om lagere gemiddelde minimumtemperaturen te hebben in de eerste decade van maart. 

Figuur 7: Vooral maart 2005 begon erg koud! Er werd zelfs bijna -15 graden gehaald in De Bilt. Een paar dagen later wordt het echter alweer bijna 20 graden en de maand eindigt dan ook als te zacht, ondanks de koude start. ©KNMI

Toch wel een beetje bijzonder

Als we de wedstrijd iets eerlijker willen maken, kunnen we alleen kijken naar de periode van 4 t/m 7 maart. Die is dit jaar het koudst namelijk, en dan tellen de warmere eerste en laatste dagen van maart even niet mee. Voor records mag het echter niet baten, een kwart van de jaren is nog steeds gemiddeld kouder verlopen dan dit jaar. 

Het meest bijzondere feitje wat te vinden is over afgelopen nacht, is dat het slechts 64 keer eerder zo koud of kouder is geweest in de eerste decade van maart. Dat klinkt opzich niet heel bijzonder, maar aangezien er al 1210 dagen verstreken zijn in die periode, hoort afgelopen nacht dus net niet bij de 5% koudste nachten in die periode! Vooruit, hebben we toch een klein nieuwswaardig feitje gevonden.

Komende nacht opnieuw koud

Aankomende nacht gaat het weer op uitgebreide schaal licht vriezen! Gemiddeld ligt de minimumtemperatuur in deze tijd van het jaar rond de +2 graden, dus het is iets frisser dan je mag verwachten. De matige vorst gaat er echter wel langzaam uit, alleen in Limburg zou dit nog gehaald kunnen worden. 

Figuur 8: De weersverwachting voor de nacht van zaterdag op zondag. Naast dat het best koud wordt, moet er nu ook rekening gehouden worden met mist!

Morgen overdag loopt de temperatuur weer op en krijgen we een beetje hetzelfde weerbeeld als vandaag. Vooral in het zuidoosten is het nog zonnig weer, in de rest van het land overheerst de bewolking. De dagen erna loopt de temperatuur zowel overdag als ’s nachts weer op. Vanaf woensdag mogen we ons zelfs gaan opmaken voor wat herfstachtige dagen! Alle details daarover lees je in ons uitgebreide weerbericht. 

Figuur 9: De verwachting voor de komende paar dagen. Vanaf woensdag wordt het herfstachtig met meer regen en wind!