De plotselinge extreme warmte in Spanje - en vooral de droogte die ermee gepaard gaat - is zorgelijk voor de natuur in dat land, zeggen deskundigen. Spanje zet zich schrap voor een zomer met bosbranden en slechte opbrengsten in de landbouw. Slecht voor het klimaat, én voor de prijs van bijvoorbeeld olijfolie, Spaanse wijn en fruit.
Reden tot zorg
Volgens Jeroen Veraart, onderzoeker op het gebied van klimaat, waterbeheer en natuurherstel van de Universiteit Wageningen, is de natuur prima bestand tegen 'de normale grillen van de vroege lente in maart'. "Dat is normaal voor de tijd van het jaar. Maar de huidige schommelingen in temperatuur zijn wel reden tot zorg. Vooral als de natuur nog een keer een ommezwaai maakt, terug naar de kou."
Vorige week was het nog waterkoud in Spanje, op dit moment tikt de thermometer de 30 aan in grote delen van het land, met name in de oostelijke kustregio's Catalonië en Valencia. Ook de zuidelijke regio's zuchten onder de hitte.
Verzwakt ecosysteem
Veraart: "Als het ecosysteem al verzwakt is, en dat is het in Spanje na meerdere droge zomers, dan komt de klap voor het hele systeem extra hard aan. De natuur wordt nu opeens 'aan' gezet. Vogels steken hun energie in het leggen van eieren. Planten en bomen gaan ontkiemen."
Het worden voor dieren en planten daarom cruciale weken, zegt hij: "Als het weer omslaat naar een koude periode, kan de schade gigantisch zijn. Oogsten kunnen mislukken als het weer gaat vriezen. Datzelfde geldt voor de voortplanting van dieren."
Brandweermannen helpen een bosbrand te blussen, vrijdag in de regio Asturië.
Meteoroloog Brian Verhoeven, werkzaam bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid, is gespecialiseerd in natuurbranden. En ook hij maakt zich zorgen. "Deze gebieden zijn de afgelopen winter al heel wat regen te kort gekomen. Het is te droog."
De enige noemenswaardige regen die hier normaal vóór de zomer nog valt, moet rond eind april en begin mei komen, zegt de meteoroloog. "Maar zelfs al regent het dan goed, is het nog steeds te weinig om de tekorten aan te vullen. Ik vrees voor een zomer met grote, destructieve natuurbranden."
Eerste natuurbranden begonnen
Hij is zelf meerdere keren in Spanje geweest om te werken met het team van de Catalaanse brandweer (Bombers GRAF) dat speciaal is opgericht om natuurbranden te bestrijden. De droogte is niet nieuw, zegt hij: "Je kunt het inmiddels wel een structureel probleem noemen. Dit is al het zoveelste droge jaar op rij. Elk jaar keren de grote natuurbranden terug."
Het is zelfs al begonnen, constateert Verhoeven, de afgelopen week braken op meerdere plekken branden uit. "Ze zijn nu nog wel te controleren, maar het is wel erg vroeg. Dat schept een sombere verwachting voor deze zomer."
Op deze beelden zie je de eerste branden van het seizoen:
Natuuronderzoeker Jeroen Veraart vreest dat Spaanse boeren magere oogsten staan te wachten, als het regenwater niet gauw alsnog met bakken uit de hemel komt. "In deze periode hoort de voorraad zoetwater aangevuld te worden, om straks het land mee te irrigeren. Maar nu blijft niet alleen de regen uit, tegelijk begint het kleine beetje water dat was opgebouwd te verdampen. Het risico op een lange droge periode doemt op."
Olijven schaars
En dat heeft gevolgen voor alle facetten van de natuur, zegt hij: "Het verzwakt de dieren én de natuur. Ook voor de gewassen op de akkers is het schadelijk. Het kan een seizoen van schaarse oogsten worden."
Dat laatste vrezen de Spanjaarden zelf ook, zegt RTL-correspondent Richard Hogenkamp. "Het land maakt zich op de korte termijn vooral zorgen om de teelt van olijven. De olijfolie die ze eruit winnen is een belangrijk nationaal product, zowel voor eigen consumptie als voor de export."
Ook voor de druivenoogst - belangrijk voor de productie van de populaire Spaanse wijnen - en de teelt van fruit breken onzekere tijden aan, als de droogte lang aanhoudt.
Volgens Hogenkamp was de reactie van veel Spanjaarden na de omslag van koud naar warm weer aanvankelijk luchtig, maar dringt de ernst van de situatie snel door. "Het was vorige week erg koud, dus men vond het warme weer wel even lekker. Maar het is vandaag 30 graden, terwijl 15 graden voor deze tijd normaal zou zijn. Op sommige plekken is de gevoelstemperatuur vandaag zelfs boven de 40 graden. De mensen beseffen dat het niet normaal is voor 13 maart."
Sahara in Spanje
Het land vreest een zomer met veel bosbranden, zegt ook Hogenkamp. "Door de droogte en de vroege zomerse temperaturen zit de schrik er behoorlijk in."
De aanhoudende droogte baart Spanje ook voor de lange termijn kopzorgen, weet de correspondent. De overheid vreest dat de meeste zuidelijke gebieden van het land 'nog deze eeuw' in een woestijngebied zullen veranderen.
Hogenkamp: "Spanje is bang dat de Sahara als het ware de zee oversteekt vanuit Noord-Afrika. Het land voelt de urgentie van het probleem. Dat blijkt ook wel uit het feit dat Spanje zich de afgelopen jaren in rap tempo heeft ontwikkeld tot een van de Europese koplopers op het gebied van hernieuwbare, schone energie. In het hele land zie je windmolenparken, zonneparken en fabrieken voor waterstofenergie."
In augustus 2022 bereikte een natuurbrand het dorp Bejís in de regio Valencia.
De droogte zwengelt de klimaatverandering in negatieve zin aan, zegt meteoroloog Brian Verhoeven. "Bij de branden die we de laatste jaren in Spanje zien, waarbij soms duizenden hectares in vlammen opgaan, komt een aanzienlijke hoeveelheid CO2 vrij. Dus afgezien van de vernietiging op de grond, heeft het een zelfversterkend effect op de opwarming van het klimaat."
Nederland 'kletsnat'
In Nederland is de aanloop van het najaar een stuk gunstiger, zegt Verhoeven: "Hier is het op dit moment kletsnat. Dat is voor de natuur in ons land heel goed, vooral na vorig jaar, dat juist gortdroog was. Al biedt een goede aanloop natuurlijk geen garanties voor de rest van de lente en zomer."
Dat de Spaanse badgasten de warmte aangrijpen voor een duik in zee, zie je in deze video:
