Zware hoosbuien hebben een grote impact op de maatschappij. Denk aan de wateroverlast die wordt veroorzaakt, maar dat niet alleen. Dit soort zware buien worden regelmatig vergezeld van hagel, onweer, zware windstoten en soms ook windhozen en valwinden. Met het veranderend klimaat is ook een trend zichtbaar in een toename van zware buien.
Hoosbui (foto: Martin Vye)
Het is een gegeven dat extreem weer en de hoeveelheid neerslag in de afgelopen decennia is toegenomen. Uit metingen van het KNMI van de afgelopen 100 jaar is landelijk gezien de neerslaghoeveelheid toegenomen met 25%. Het aantal extreemweerdagen (waarin er op een dag meer dan 30 mm op een plek naar beneden komt) is toegenomen met 85%. Nu hoor ik u al denken: “En die droogte van de afgelopen jaren dan?”. Klopt, ook daar hebben we mee te maken, maar die paar jaren met droogte doen niets af aan de heersende trend (over een veel langere periode) dat het natter wordt.
Toename extreemweer-dagen
Verandering klimaat
Deze extremen zijn te koppelen aan de klimaatverandering. De verandering van het klimaat neemt met zich mee dat het steeds warmer wordt. In warme condities kunnen zwaardere buien ontstaan. Dit is te koppelen aan het gegeven dat warme lucht meer vocht kan bevatten dan koude lucht. Is de atmosfeer onstabiel qua opbouw kan de warme lucht met gemak stijgen, afkoelen en condenseren. De buienwolken die in de warme lucht vervolgens ontstaan bevatten veel meer water dan de buien die in koude lucht zijn gevormd. Dit is ook de reden dat buien in de zomer zwaarder uitpakken dan in de winter.
Verandering klimaat
Een voorbeeld: lucht met een temperatuur van 20 graden Celsius kan maximaal 17,3 gram waterdamp per kubieke meter bevatten. Terwijl lucht met een temperatuur van 10 graden slechts 9,4 gram/m3 waterdamp kan bevatten.
Clausius-Clapeyron relatie: voor iedere graad toename in temperatuur, kan de lucht 7% meer vocht bevatten.
Daupuntstemperatuur
Door het veranderen van het klimaat en daarmee het stijgen van de temperatuur is er meer vocht beschikbaar. Hiermee neemt de dauwpuntstemperatuur ook toe. De dauwpuntstemperatuur is de temperatuur waarbij waterdamp begint te condenseren, door afkoeling van de lucht zonder dat vocht wordt toegevoerd of afgevoerd. Zodra de dauwpunt wordt bereikt is de lucht verzadigd (met waterdamp) en bedraagt de relatieve vochtigheid 100% en vormen er kleine waterdruppeltjes (denk aan het ontstaan van wolken). Uit metingen is gebleken dat er een relatie is tussen de dauwpunt en zware buien. Hoe hoger de dauwpuntstemperatuur, hoe groter de kans is op een bui met een hogere neerslagintensiteit. kan vaker voorkomen. Een overschrijdingskans van 0.01 staat voor 1 uur per 100 uur bij die dauwpuntstemperatuur (zie figuur hieronder).
Relatie dauwpunt en overschrijdingskans zware buien (bron: KNMI)
Het KNMI schreef al in 2014 in het rapport ‘klimaat-scenario’ het volgende: hogere temperaturen, een sneller stijgende zeespiegel, nattere winters, heftigere buien en kans op drogere zomers. Daar moeten we in de toekomst, in Nederland rekening mee houden...
Wageningen 2-8-2019 (Wouter van Bernebeek)
