Dit weekend is het weer zover: in het laatste weekend van maart gaat de klok traditiegetrouw een uur vooruit. Waarom doen we dat eigenlijk en wat zijn de gevolgen?
Wat is de echte tijd?
De echte tijd wordt bepaald door de stand van de zon. Vroeger was het 12.00 uur als de zon zijn hoogste stand had bereikt. Dat werd aangegeven op de kerktoren van het dorp. Een dorp verderop had weer een iets andere tijd, omdat die verder naar het westen of oosten lag. Zo kan het dat er zomaar 16 minuten tijdsverschil zat tussen het meest oostelijk gelegen plek van Nederland en het meest westelijke plaatsje.
Omdat we nog niet veel reisden, was dat geen probleem. Totdat de Nederlandse Spoorwegen met de komst van de stoomtrein één gelijke tijd voor het hele land invoerde (in 1866): de Amsterdamse tijd. Daarmee was de zonnetijd verleden tijd.
Bouw Centraal station te Amsterdam 1924
Internationale tijdzones
In 1884 werden wereldwijd 24 tijdzones ingesteld met Greenwich (Engeland) als centrale punt. Ook wij vallen binnen die tijdzone. We gebruiken nog steeds GMT (Greenwich Mean Time) als standaardtijd op computers, etc. Dat voorkomt fouten als je veel met andere landen samenwerkt.
De rode lijn geeft de Greenwich Mean Time aan: de centrale tijd.
Verder naar het oosten wordt het vroeger licht, dus staat de klok later. In China gaat men al slapen tegen de tijd dat wij gaan lunchen. Amerika ontwaakt juist pas tegen de tijd dat het bij ons al middag is. Je kunt je voorstellen dat het voor een groot land niet handig is verschillende tijdzones te hanteren. Bovendien als je handel drijft met het buitenland, moet je al puzzelen wie er al wakker is en wie nog niet. Daardoor ontstonden verschuivingen in de tijdzones en vallen wij onder de Midden Europese Tijd. Dat is eigenlijk de zonnetijd die geldt voor de grens Duitsland/Polen (en die valt 40 minuten vroeger dan bij ons). Daylight Saving Time In Engeland kwam er iemand op het idee om in de zomerperiode de klok te verzetten. In de tijd waar elektriciteit nog schaars was, is het goedkoper overdag langer door te werken als het nog licht is. Zo ontstond ‘daylight saving time’, in het Nederlands vertaald naar ‘zomertijd’.
In het blauw de landen of staten met een zomertijd. Rode gebieden hebben het niet en de oranje gebieden hebben zomertijd gehad, maar weer afgeschaft. Bron: Wikipedia.
Gedurende de geschiedenis hebben we perioden gehad met en zonder zomertijd. In 1916 kregen we in Nederland de eerste keer te maken met het verzetten van de klok gedurende de zomerperiode in navolging van de Duitsers. Het zou kolen besparen. Na de Tweede Wereldoorlog is het bij ons weer afgeschaft. Tijdens de oliecrisis van 1973 kwam de zomertijd terug en is sindsdien gebleven.
In onze wintertijd valt de hoogste zonnestand rond 12.40 uur, in de winter is dat een uur later op de klok. De natuur reageert op de zonnestand, niet op de klok.
Effecten
Onderzoeken zijn niet eensgezind over de effecten. Je kunt uitrekenen dat je in de zomertijd de verlichting in de middag later aanzet, maar de lampen zijn zoveel energiezuiniger geworden, dan het toenemend energieverbruik van andere apparaten een veel groter effect (negatief) heeft. In landen rondom de evenaar is het verschil tussen zomer en winter gering, dus daar hebben ze geen zomertijd. Hoe verder van de evenaar, hoe kouder en donkerder het in de winter kan zijn, hoe meer je voordeel kunt hebben van een verschuiving van het dagritme naar ‘zomertijd’.
Dieren houden zich niet aan klokken: die reageren nog op de zonnetijd. Door het verschuiven van onze klok ontstaat de verkeersdrukte een uur eerder en dat is wel net de tijd dat reeën en ander groot wild zich verplaatsen. Daardoor zouden er tijdens de zomertijd meer aanrijdingen plaats vinden met wild. Ook boeren moeten de koeien een uur eerder wakker maken om zich aan zijn tijdschema te houden.
Biologische klok
Onze biologische klok heeft ook wat moeite met het inleveren van een uurtje. Je mist een uurtje nachtrust, waardoor je lijf reageert. Je kunt gevoeliger worden voor stress en je hart wordt meer belast. Overdag kun je problemen hebben met concentratie. Het is te vergelijken met een jetlag: het kost een paar dagen om een nieuw ritme te vinden. Voor ouders met jonge kinderen die altijd vroeg wakker worden, is het de eerste dagen na het ingaan van de zomertijd ‘uitslapen’.
Of we er economisch nu echt beter van worden, daar zijn de wetenschappers niet over eens. Het ene onderzoek heeft het over en paar euro energiebesparing per jaar, de ander wijst vooral op de moeilijk hard te maken productiedip en toename van slachtoffers. Hoe onthoud je nu of de klok voor of achteruit moet? Een Ezelsbruggetje: in het VOORjaar gaat de klok VOORuit. Zet maar alvast in je agenda: het laatste weekend van oktober gaat de klok weer achteruit. We gaan terug naar de normale tijd en krijgen het uurtje weer terug!
Hier kun je de uitleg van Maurice Middendorp bekijken:
