De dag startte op veel plekken met een pak bewolking. Op sommige plekken was dat niet een laag bewolking, maar waren er op verschillende hoogtes wolken te ontdekken. Een combinatie van wolkensoorten op verschillende hoogtes kan er heel gaaf uitzien, zo zijn er ook gisteravond een paar prachtige foto’s gemaakt. In deze blog leggen we het verschil tussen al die verschillende wolkensoorten uit en passeren een paar mooie kiekjes van de laatste dagen ook de revue.
Het begin van een wolk
De lucht op aarde bevat waterdamp. Warme lucht kan veel waterdamp bevatten terwijl koude lucht juist een stuk minder vocht bevat. Hoog boven het aardoppervlak is het vaak kouder en omdat warme lucht opstijgt ontstaan vaak (lokale) stijgingen van lucht. In de zomer is dit vaak het gevolg van een sterk opgewarmde bodem, maar fronten kunnen hier ook een rol in spelen. Een warm stukje lucht, dat best wat waterdamp bevat, stijgt dan op en koelt af. Omdat het stukje lucht dan kouder is kan het minder waterdamp bevatten, er treedt dan condensatie op; een nieuwe wolk is dan geboren.
De atmosfeer
Om de aarde heen bevindt zich de atmosfeer, ook wel dampkring genoemd. De atmosfeer heeft verschillende lagen, de laag die het directe contact met het aardoppervlak heeft is de troposfeer. In deze laag bevinden zich de meeste wolken, maar niet allemaal. Daarboven, tussen ongeveer 15 en 50 kilometer hoogte, ligt de stratosfeer, bekend van onder andere de ozonlaag die ons tegen uv-straling beschermd. Boven de stratosfeer komen we in de mesosfeer terecht. Deze ‘sfeer’ zien we terug als er lichtende nachtwolken voorkomen. Afgelopen week waren die lichtende nachtwolken, die zich op een hoogte van 80 (!) kilometer bevinden te zien. Boven de mesosfeer ligt de thermosfeer nog, in de thermosfeer komen geen wolken voor. Wel is het er erg warm, doordat de zon er een heel directe invloed heeft. Overdag kan het op zo’n 600 kilometer van de aarde soms 2000 graden worden. ’s Nachts kan het daarna ‘afkoelen’ tot een graad of 500.
De atmosfeer bestaat uit verschillende lagen, de meeste wolken bevinden zich in de troposfeer.
Lichtende nachtwolken
Normaal gesproken bevinden wolken zich tussen het aardoppervlakte en een hoogte van zo’n 20 kilometer. Het is dus gek dat er op 80 kilometer ineens weer wolken kunnen voorkomen. De lucht bevat op die hoogtes heel weinig vocht, daarnaast zijn condensatiekerntjes die nodig zijn om druppels voor een wolk te vormen er nauwelijks te vinden. Soms komen er meer van die condensatiekernen voor in de mesosfeer door bijvoorbeeld een opbrandende meteoor. Het probleem van de droge lucht blijft echter aanwezig. Zoals eerder al gezegd kan koude lucht minder vocht bevatten en gaat waterdamp in lage temperaturen dus condenseren en een wolk vormen. Om lichtende nachtwolken te vormen moet het op 80 kilometer hoogte afkoelen tot zo’n 90 graden onder nul. Als deze bijzondere wolken eenmaal gevormd zijn kunnen we ze overdag niet zien doordat de zon er dwars doorheen schijnt. Vlak na zonsondergang en voor zonsopkomst schijnt de zon nog niet op ons deel van de aarde maar al/nog wel op de wolken die zich hoger bevinden. De wolken reflecteren het licht dan en zo zijn lichtende nachtwolken voor ons zichtbaar.
Lichtende nachtwolken worden door de zon belicht terwijl het op de positie van de toeschouwer nog donker is. 
Rico de Jong spotte woensdagavond deze lichtende nachtwolken.
De troposfeer
In de troposfeer komen de wolken voor waar we in het dagelijks leven mee te maken hebben. In de meteorologie wordt onderscheidt gemaakt tussen lage wolken, wolken op middelbare hoogte en hoge bewolking. Hoge bewolking is vaak niet zo’n probleem voor zonliefhebbers, de zon weet daar nog wel eens doorheen te prikken. Bij lage bewolking is dat anders, een gesloten wolkendek dat zich laag boven de grond bevindt betekent vaak erg grijs weer.
Wolken worden ingedeeld op basis van hoogte en structuur.
Lage bewolking
Lage bewolking bestaat uit wolken die ontstaan tussen het aardoppervlakte en 2 kilometer hoogte. De bekendste vorm van lage bewolking is stratus. Stratusbewolking is laaghangende, vaak grijze, bewolking met een egale basis. Stratus kan helemaal op de grond hangen en zo mist vormen. Ook kan er langdurig (mot)regen uit lage bewolking vallen, dan hebben we vaak met nimbostratus te maken. Naast stratus heb je ook cumuluswolken die zich in de onderste laag van de atmosfeer kunnen vormen. Een cumuluswolk staat beter bekend als stapelwolk.
Stratusbewolking resulteert vaak in een wat somber weertype.
Middelbare bewolking
Als wolken zich tussen 2 en 6 kilometer hoogte bevinden spreken we van middelbare bewolking. Hier komen voornamelijk wolken van twee soorten voor: altostratus en altocumulus. De termen ‘stratus’ en ‘cumulus’ zijn we net al tegengekomen. Het verschil is de hoogte waarop de wolk zich bevindt. We kennen altocumulus beter als schapenwolkjes. Altostratus is een egale laag bewolking waar de zon af en toe nog waterig doorheen te zien is.
Stapelwolkjes op middelbare hoogte: altocumulus.
Hoge bewolking
Boven de 6 kilometer komt ook nog bewolking voor. Men spreekt dan van cirrus, of een variatie daarop. Cirrus betekent haarlok in het latijn, deze wolken zijn vaak draderig of lijken op een veer. Boven de 6 kilometer is het zo koud dat de wolken die daar voorkomen alleen uit ijskristallen bestaan en niet uit water. Condensatiekernen, die we nog kennen van de lichtende nachtwolken, worden op deze hoogte geleverd door vliegtuigen.
Hoog in de lucht is cirrusbewolking met prachtige structuren te zien. Daaronder hangen cumuluswolken, een vorm van lage bewolking.
Cumulonimbus
Stapelwolken ontstaan vaak als lage bewolking. Bij een onstabiele atmosfeer kunnen deze cumuluswolken echter vaak steeds groter worden. Op een gegeven moment kunnen de wolken zo hoog zijn dat ze door verschillende lagen in de troposfeer voorkomen. Uiteindelijk groeien de cumuluswolken soms uit tot een cumulonimbus: de buienwolk. Dit is de wolk die we kennen van (onweers)buien en heeft vaak een aambeeld. De cumulonimbus kan zijn wolkenbasis vrij dicht bij het oppervlak hebben terwijl de top helemaal naar het hoogste punt van de troposfeer stijgt!
Een prachtige cumulonimbus, dit zijn de wolken die onweer en zware buien bevatten.
Wolken vanmiddag
Vanmiddag komen er in het binnenland nog vriendelijke cumuluswolken voor. Daarboven is ook hoge bewolking te spotten. Het gaat op hoogte vanmiddag vooral om cirrus en ook een beetje cirrostratus. Of we binnenkort ook nog van lichtende nachtwolken kunnen genieten is niet te zeggen, we hebben te weinig data van zulke hoogtes. Wel is het vanavond op de meeste plaatsen helder, dus als er lichtende nachtwolken voorkomen zijn ze in een groot deel van het land in ieder geval te zien. 
Gisteren was ook prachtig te zien dat wolken zich op verschillende hoogtes bevinden.
