Bij winterse buien komt een mix van neerslag naar beneden: regen, natte sneeuw, sneeuw, korrelsneeuw en hagel. Deze buien zijn gekoppeld de noordwestelijke wind.
Winterse buien ( Gieny Westra, Delft)
Polaire buien
Met een noordwestelijke wind wordt maritiem polaire lucht aangevoerd. De oorsprong van deze lucht ligt tussen 40 en 60 graden Noorderbreedte en komt niet -zoals je zou denken op basis van de naam- uit de poolstreek. Deze koude lucht (op 5 km hoogte is het wel -30!) stroomt over het relatieve warme zeewater, de Noordzee.
Door het warme zeewater (op dit moment rond 9 graden), wordt de lucht vlak boven de zee ook verwarmd. Deze warme, vochtige lucht is lichter dan de rest van de luchtlaag (denk maar aan de luchtballon) en stijgt op. Tijdens het stijgen koelt dit luchtpakketje af. Zo lang het luchtpakketje warmer is dan de omgeving kan het blijven stijgen. Pas als de temperatuur hetzelfde is, stopt de stijging. Koele lucht kan minder vocht bevatten en dus zal de waterdamp in het luchtpakketje op gegeven moment gaan condenseren. Er ontstaat een wolken.
IJskristallen en wolkendruppels
In de wolken bevinden zich ijskristallen en onderkoelde waterdruppels (de druppel is kouder dan 0 graden, maar bevriest niet). In de toppen van de wolken, waar het kouder is dan -20 graden, zitten vooral ijskristallen. Daarom zijn de toppen vaak zo helwit. In de onderkant van de wolk zit een mengsel van ijskristallen en waterdruppels. De ijskristallen trekken het vocht aan van de waterdruppels en worden zo steeds groter. Als ze samenklonteren met andere ijskristallen vormt het een sneeuwvlok die uiteindelijk uit de wolk valt.
Winterse buien
Wat voor soort neerslag er op de grond valt, hangt vooral af van de temperatuur van de lucht onder de wolk. Als de gehele luchtlaag onder het vriespunt ligt, valt er sneeuw. Als de lucht boven nul is, valt er regen. Maar daartussenin zit een overgangsgebied. Als er een kleine laag warme lucht net boven het aardoppervlakte aanwezig is, smelt de sneeuw. Er valt natte sneeuw. Soms zit er hoger in de atmosfeer een warme luchtlaag. De sneeuw gaat over in regen. Als het daarna weer door een koude laag valt, bevriest de regendruppel en ontstaat ijsregen. Als de koude laag te dun is dan kan de druppel wel heel koud worden, maar bevriest net niet. Pas als het op de grond valt, bevriest het. Dit noemen we ijzel.
Hagel
Hoe zit het dan met hagel? Dat proces vindt plaats in de wolken. Onderkoelde waterdruppels in de onderkant van de wolk, kunnen door stijgende bewegingen in de wolkentoppen terechtkomen. Deze druppels zetten zich als rijp af tegen de ijskristallen. Hierdoor ontstaan sneeuwkorrels. Als er weinig stijgende en dalende luchtbewegingen in de wolk aanwezig zijn, kan zo’n korreltje al snel uit de wolk vallen. Als zo’n korreltje tijdens de val in de onderste laag weer tegen een waterdruppel aanbotst, komt om het sneeuwkorreltje een doorzichtig laagje ijs. Als dit naar beneden valt, noemen we het korrelhagel. Korrelsneeuw is ondoorzichtig, wit en bros. Je kan het makkelijk samendrukken. Korrelhagel heeft dus een klein hard ijslaagje om een wittere kern, maar is in tegenstelling tot ijsregen, niet helemaal doorzichtig. Vaak valt er tijdens winterse buien een mix van korrelhagel en korrelsneeuw.
Korrelhagel (Marius Visser, Diever)
Winterhagel vs zomerhagel
In de winter zijn de stijgende en dalende luchtbewegingen in de wolk niet zo heftig. Daardoor valt zo’n hagelkorreltje al snel uit de wolk. Winterhagel is dus klein en relatief zacht en veroorzaakt, behalve wat ongemak, geen schade. Maar in de zomer zijn de stijgende en dalende luchtbewegingen in de buienwolken veel heftiger en sterker. Dan gaat zo’n korreltje meerdere keren op en neer in de wolk. Elke keer “groeit” weer een nieuw laagje aan en ontstaan er grotere en harde hagelstenen, soms zo groot als pingpongballen! Die veroorzaken veel schade aan auto’s en gewassen én kunnen soms zelfs dodelijk zijn.
Zomerhagel bij noodweer op 30 augustus 2015
