De meteorologische lente is vandaag van start gegaan. Hoe is de afgelopen winter verlopen? Voor het gevoel was het misschien somber, nat en zacht. Klopt dat?!
Misschien heb je er al van gehoord: de astronomische en de meteorologische seizoenen. Vandaag start dan ook de meteorologische lente en dat betekent dat de meteorologische winter voorbij is. Het zijn grote woorden, meteorologisch en astronomisch, en vooral in de meteorologie speelt het ook dan een grote rol.
Voor de meteorologen starten de seizoenen op de eerste van een maand: de lente op 1 maart, de zomer op 1 juni, de herfst op 1 september en de winter op 1 december. Wanneer de astronomische seizoenen starten, hangt weer af van de stand van de zon. Denk hier aan de kortste dag en langste nacht of de equinox (als de dag en nacht even lang duren). Deze momenten vallen niet ieder jaar op dezelfde dag. Dat maakt het lastig voor meteorologen om seizoenen volgens deze data te bepalen en vervolgens in berekeningen/verwachtingen mee te nemen.
De startdata van de meteorologische seizoenen (links) en de astronomische seizoenen (rechts) dit jaar.
Er zijn meerdere redenen om de seizoenen dus op een andere manier te verdelen in de meteorologie. Denk bijvoorbeeld aan seizoenverwachtingen... Als de seizoenen niet ieder jaar op dezelfde dag starten, wordt het rekenen van seizoenverwachtingen erg ingewikkeld en niet consistent. Deze indeling van de seizoenen is ook belangrijk om data van verschillende jaren statistisch met elkaar te kunnen vergelijken. Daardoor komen we te weten hoe het klimaat over een tijdvak verandert.
En de rest van deze blog vormt hier wel een goed voorbeeld van...
Storm!
Laten we starten met de stormen van afgelopen winter, want die kwamen wel vaak langs. Er waren maar liefst 7 stormen die een naam kreeg, die ook in Nederland voor onstuimig weer zorgden, namelijk Elin, Pia, Gerrit, Henk, Ischa, Jocelyn en als laatste Louis. Storm Pia, benoemd door het Deense weerinstituut, zorgde vooral op de Noordzee voor extreem hoge waterstanden. Daardoor werden alle stormvloedkeringen aan de kust gesloten. Drie van deze stormen gingen gepaard met een code oranje voor zeer zware windstoten, namelijk Henk, Ischa en Louis.
Je zou denken dat het in de herfst het meest tot storm komen, maar dat is niet het geval. Gemiddeld komen de meeste stormen in januari voor en afgelopen winter trokken maar liefst 3 stormen over het land. Gemiddeld telt een hele winter 4 stormen. Afgelopen winter kwam dat dus tot 7.
December 2023: zeer zacht en nat
De meteorologische winter ging in stijl van start, want de eerste dagen van december verliepen vrij koud met regionaal een witte wereld door wat lichte sneeuwval. In Friesland kwam het toen lokaal zelfs tot strenge vorst (het werd dus kouder dan -10 graden). Maar het winterweer zette niet door. De rest van december verliep namelijk zeer zacht en wisselvallig.
Foto: Inge van Wijnen (Lansbergen, 29 december 2023)
Januari 2023: zonnig, nat en vrij zacht
Al tijdens de jaarwisseling kregen we een voorproefje van de lente: het was namelijk erg zacht. Sterker nog, het was de zachtste jaarwisseling sinds de metingen zijn begonnen. Verder kenden januari vele gezichten. In het geheel was het vrij zonnig en nat. Tussendoor waren er wat winterse perikelen met op 17 januari een dik pak sneeuw in het zuiden van Limburg (maar liefst zo'n 28 cm!).
Foto: Remy Groenendijk (Valkenburg, 18 januari 2024)
Tijdens deze winterse periode is ook de laagste temperatuur van afgelopen winter gemeten: -10,4 graden in Ell. Ten spijten van deze koude periode is januari toch aan de zachte kant verlopen met een gemiddelde temperatuur van 3,8 graden tegen normaal 3,6 graden. Ook was er meer ruimte voor de zon (zo'n 86 zonuren tegen 68 zonuren normaal).
Februari 2023: zeer somber, zeer nat en zeer zacht
En toen kwam februari: de zachtste februarimaand sinds het begin van de metingen. Gemiddeld kwam de temperatuur afgelopen maand op 8,2 graden. Normaal ligt de temperatuur rond 3,9 graden in deze laatste maand van de winter. Dat is een enorm verschil! Daarmee registreerde februari ook de hoogste temperatuur van de winter: 18,0 graden op 15 februari in Woensdrecht!
Enkele dagen geleden hadden we het al over hoe zacht én nat deze februarimaand was, en dan met name waar al de regen vandaan kwam. En in de cijfers zien we dat inderdaad terug: gemiddeld viel er over het land zo'n 110 mm regen. Normaal is dit ongeveer 58 mm. Daarmee is februari 2024 in de top vijf natste februarimaanden sinds de metingen zijn begonnen. En dat is niet al... het is ook de vijfde natte maand op een rij.
Foto: Arco Visser (Culemborg, 18 februari 2024)
Op vrijwel alle dagen van de maand viel er regen en dan komt het niet als een verrassing dat februari ook zeer somber verliep! Normaal is de zon in februarimaand 92 uren te zien. Afgelopen maand kregen we onze ster gemiddeld over het land alleen maar zo'n 52 uur te zien.
Al met al een zachte, natte winter
Als je naar het deel hierboven kijkt, dan springen er enkele woorden bij elke maand naar boven, namelijk zacht, nat en somber. En dat is dan ook een goeie opsomming van de afgelopen winter. De gemiddelde temperatuur kwam tot 6,3 graden tegen een langjarig gemiddelde temperatuur van 3,9 graden. Dat zorgt voor een gedeelde derde plaats samen met de winter van 2016 op de lijst van zachtste winters ooit sinds de metingen zijn begonnen. Alleen de winters van 2017 en 2020 waren zachter.
Ook in de nachten bleef de temperatuur regelmatig ruim boven nul. Alleen op 22 dagen daalde in De Bilt de temperatuur onder het vriespunt. Dat betekent dat deze winter 22 vorstdagen telde tegen 35 dagen gemiddeld. Ook waren er geen ijsdagen (dagen waarop de maximumtemperatuur onder het vriespunt ligt). Normaal zijn dit er zes. Deze hoge temperaturen zorgden ook voor een vrij lage Hellmanngetal (een maatstaf om aan te geven hoe streng een winter verloopt), namelijk 15,8 tegen 42 normaal tot en met februari. (Meer over vorstdagen, ijsdagen en het Hellmanngetal lees je hier.)
Verder was de winter zeer nat met landelijk gemiddeld zo'n 310 mm regen. Dat is ruim 50% meer dan het langjarig gemiddelde van 204 mm. In De Bilt was het de natste winter sinds de metingen zijn begonnen met 347,2 mm regen. De meeste regen viel in Deelen met totaal 408,9 mm regen deze winter.
Met al de gevallen regen komt het laatste niet als een verrassing: het was vaak zoeken naar de zon! Met landelijk gemiddeld zo'n 173 zonuren tegen 218 zonuren normaal, was deze winter zeer somber. Dus ten spijten van een vrij zonnige januari, was het deze winter vaker bewolkt dan helder.
Wereldwijd warmste winter?!
De afgelopen tijd (eigenlijk al sinds de zomer van vorig jaar) kwam het vaak in het nieuws dat en nóg een maand wereldwijd de warmste was sinds de metingen zijn begonnen. Daarmee eindigde 2023 ook als het warmste jaar ooit sinds het begin van de metingen. In januari was het in Frankrijk en Spanje soms zelfs 15 graden boven gemiddeld. Op het zuidelijk halfrond was het dan ook tijdens de afgelopen zomer daar erg heet. In Australië en Zuid-Afrika hadden ze meerdere keren te maken met hittegolven. Het komt dus als geen verbazing dat ook wereldwijd het de afgelopen maar maanden opnieuw erg warm was.
Januari was de achtste maand op rij met een recordwarmte wereldwijd. Nu lijkt februari goed op weg te zijn om de negende maand te worden. In Engeland en Wales is het al bekend dat ook daar februari recordwarm verliep. Er zijn enkele welbekende weerbedrijven wereldwijd die dit soort berekeningen maken en binnen de volgende paar dagen weten we of februari 2024 ook een nieuw recordwarme februarimaand wordt.
* Met "normaal" en "gemiddeld" wordt bedoelt het langjarig klimaatgemiddelde over het tijdvak 1991 - 2010.
** Sinds de metingen zijn begonnen verwijst naar het jaar 1901 toen er is gestart met het officieel bijhouden van de weerwaarnemingen en -metingen.
