De droogte speelt nog steeds een rol, ondanks de neerslag die de afgelopen weken is gevallen. Dat was slechts een druppel op de spreekwoordelijk gloeiende plaat. Het is op zich niet ongewoon dat het voorjaar en begin van de zomer droger verlopen dan de andere seizoenen. De tekorten aan vocht worden doorgaans opgevangen uit de buffers die zijn opgebouwd in de winterperiode.
Regen van betekenis blijft uit, dus moet het jonge gewas bergend worden (foto: Joost Mooij)
Droogte begon al vroeg in het jaar
De winter 2024/2025 zag er echter niet al te nat uit. In de maanden december t/m februari viel er landelijk gemiddeld 185 mm neerslag, terwijl er normaal zo’n 204 mm neerslag valt. December en januari verliepen overigens verre van droog, het was met name februari die opmerkelijk droog de klimatologische boeken in is gegaan. Opmerkelijk omdat februari bekend staat om z’n wisselvallige en natte karakter. Dit jaar viel in februari gemiddeld maar 28 mm, tegen 58 mm normaal.
Maart roerde eens niet z'n staart
Een verontrustende start van een droge periode. De maand die volgde sloeg alles. Maart liet z’n staart ongeroerd – er viel een schamele 6 mm gemiddeld over het land (normaal valt er zo’n 53 mm). Maart 2025 is dan ook de boeken in gegaan als de droogste sinds de metingen zijn gestart (1906).
De uitzonderlijk lage neerslagmetingen van de hele maand maart 2025... (bron: KNMI)
De uitzonderlijke droogte in maart - ware zandstormen boven de Drentse droge akkers (Simone Genna Wiersma)
Veel verdamping
Te weinig of geen neerslag is niet het enige wat een rol speelt bij droogte. Er verdampt namelijk ook heel veel vocht. Vanaf maart begint de zon weer hoogte te winnen en daarmee aan kracht. Hiermee begint verdamping van vocht ook een belangrijke rol te spelen. En de verdamping neemt gaandeweg het voorjaar en zomer alleen maar verder toe. En hoe! Ter vergelijk; in de hele maand december verdampt er slechts 6 tot 8 mm aan vocht. In maart is dat al 32 tot 38 mm en in de zomermaanden juni en juli rond 100 mm (!) per maand. In feite valt er in de zomermaanden eigenlijk altijd minder neerslag dan er verdampt. Het neerslagtekort zal dan in deze periode ook altijd toenemen. Er is natuurlijk wel verschil in welke mate dit gebeurt.
Verdamping per maand. In december verdampt er slechts 6-8 mm vocht, in maart meer dan 30 mm en in de zomer zelfs 100 mm per maand! (bron KNMI)
Droogtemonitor - het neerslagtekort wordt het in groeiseizoen april tot en met september bijgehouden door het KNMI. (bron: KNMI)
Droogtemonitor
Elk jaar vanaf april tot en met september (het groeiseizoen) houdt het KNMI de droogte bij en dat wordt geprojecteerd in een grafiek. De zwarte lijn toont het actuele jaar en de zwarte stippellijn de verwachte situatie. In de berekening wordt uitgegaan van de verdamping en de neerslag die is gevallen. De grafiek start op 1 april met waarde nul, dus de voorgaanden maanden zijn hierin niet meegenomen. Na de recorddroge maand maart volgden april en mei, waarin ook beduidend minder neerslag viel dan normaal. Er valt in de grafiek ook duidelijk af te lezen dat het neerslagtekort in deze maanden rap opliep. Zo snel dat het parallel loopt aan het record droge jaar 1976. In de loop van mei schiet de lijn zelfs boven die van 1976, ofwel nog droger dan het record droge jaar. Begin juni kwam het gelukkig weer tot wat serieuze neerslag en daalde het tekort. Dit was maar van tijdelijke aard en inmiddels is het tekort opgelopen naar 165 mm neerslag en dat is evenveel als in dezelfde periode in 1976.
Deze kaart toont de peillocaties van grondwater. De waarden en kleuren geven aan waar het water hoger of lager staat dan normaal voor de tijd van het jaar (bron: droogteportaal)
Grondwaterstand daalt
Niet alleen het oppervlaktewater heeft te lijden onder de neerslagtekorten, ook het grondwater. Na een extreem droge 2018 volgden een droge 2019 en 2020. In deze jaren daalde de grondwaterstand naar zeer lage waarden. De jaren daarna viel er gelukkig meer neerslag en in 2023 was het ineens erg nat, record nat zelfs! Ook 2024 verliep zeer nat en de laatste paar jaren herstelden de grondwaterstanden zich eindelijk weer. Maar bij gebrek aan regen dit jaar daalt niet alleen het oppervlaktewater, maar nu ook het grondwater. Langdurige regenval zal op termijn de daling stop zetten. Op korte termijn is echter nog geen zicht op neerslag van betekenis. Volgens berekeningen van het Europese computermodel ECMWF valt er tot 1 juli slechts 5-10 mm regen. Plaatselijk of regionaal kan dit nog oplopen naar 15-25 mm, maar dan houdt het wel op. Ondertussen verdampt er al snel zo’n 3 mm vocht per dag…
Het relatief kleine beetje wat er vandaag valt is een druppel op de gloeiende plaat. De toplaag van de bodem zal even een beetje vochtig worden, waarna het al snel weer zal verdampen en opdrogen. Donderdag trekken er nog enkele stevige buien over het land. Alle beetjes helpen, maar daarna volgt opnieuw droog zomerweer. (foto: Janneke Middendorp)
De droogte houdt aan. Tot 1 juli wordt slechts 5-10 mm neerslag verwacht, plaatselijk 25 mm. (bron: WXcharts/ECMWF)
Gevolgen van de droogte
In natuurgebieden wordt de droogte al zichtbaar; de heide droogt uit, vennen en sloten vallen versneld droog. Ook in de landbouw nemen de zorgen toe. De jonge gewassen hebben nu juist in dit groeiseizoen water nodig en door het dalende oppervlaktewater kan er niet onbeperkt worden beregenend. In sommige regio’s zijn al sproeiverboden van kracht. Ook komt met de aanhoudende droogte de drinkwatervoorziening onder druk te staan. Zo’n 60% van onze drinkwatervoorziening komt uit grondwater. In delen van Gelderland, Noord-Brabant en Utrecht komen bij de winpunten de niveaus al in de buurt van kritieke waarden. De waterbedrijven treffen voorzorgsmaatregelen omtrent het dreigende watertekort en roepen op tot bewust gebruik van drinkwater.
Misschien ken je deze stickers nog van vroeger...
...en dit geldt nog steeds, zeker ten tijde van droogte: "Wees wijs met water"
