Misschien heb je het gisteren wel voorbij zien komen op het internet: het was Groundhog Day in de Verenigde Staten en Canada! Op sommige plekken vinden zelfs complete festivals plaats rond deze "feestdag", maar waar komt deze (gekke) traditie eigenlijk vandaan en wat heeft dit precies met het weer te maken?
Volksweerkunde
Het principe van Groundhog Day is eigenlijk een beetje een uit de hand gelopen volksweerkunde. Er zijn natuurlijk wereldwijd talloze voorbeelden te vinden van verschillende soorten volksweerkunde, zoals allemaal gezegdes en uitdrukkingen. Ook in Nederland! Wie kent niet de uitdrukkingen "Morgenrood, water in de sloot" en "Avondrood, mooi weer aan boord", of weet niet dat na ijsheiligen de plantjes pas naar buiten mogen, omdat daarvoor nog nachtvorst kan optreden. Zo zijn er talloze weetjes, spreuken en gebruiken in de volksweerkunde. In Amerika hebben ze daar alleen wel een hele bijzondere variant van...
Elk jaar op 2 februari
Groundhog day vindt elk jaar op 2 februari plaats. Volgens het gebruik kan de bosmarmot het weer voorspellen. Een groundhog is in het Nederlands een bosmarmot, oftewel een hele grote hamster. Wanneer de bosmarmot uit zijn hol komt en het is helder weer, dan ziet het dier zijn schaduw en zal het weer terug kruipen zijn hol in. Dit betekent dat de winter dan nog minimaal zes weken aanhoudt. Is het bewolkt en de zon schijnt niet, dan ziet de marmot zijn schaduw niet. Dit zou dan betekenen dat de lente aanstaande is.
Figuur 1: Voorspelt "Phil" de bosmarmot het dit jaar wel goed? Foto: ANP
Film zorgt voor wereldheide bekendheid
Groundhog day is een dag die gevierd wordt in de noordelijke staten van Amerika en ook op sommige plekken in Canada. Met name 1 viering is heel bekend geworden door de film "Groundhog Day" uit 1993. Hierin speelt Bill Murray een chagrijnige weerman die verslag moet doen van het fenomeen. De film speelt zich af in Punxsutawney, Pennsylvania: een stadje met ongeveer 6000 inwoners. Sindsdien staat dit dorp 1 keer per jaar op zijn kop vanwege deze feestdag. Er kwamen (pre-corona) jaarlijks maarliefst 40.000 mensen op af! En dat allemaal vanwege een film...
Figuur 2: Scene uit de film Groundhog Day uit 1993 met Bill Murray
Oud gebruik
De traditie is al best oud! De eerste rapporten van Groundhog Day stammen namelijk uit 1840 en werden gehouden in Centraal- en Zuid-Pennsylvania. De eerste keer dat het in Punxsutawney werd gehouden was in 1886. Het grappige is dat Groundhog Day juist uit Europa overgewaaid lijkt te zijn! In Duitsland was het namelijk de gewoonte dat een das of beer het weer kon voorspellen op een vergelijkbare manier als dat nu op Groundhog Day wordt gedaan in Amerika. Via een paar omwegen is het dier veranderd in een bosmarmot, maar de rest van de traditie is bijna identiek gebleven.
Betrouwbaar?
Net als vele Nederlandse weerspreuken, gaat ook Groundhog Day dus al even mee. Maar heeft die bosmarmot eigenlijk wel eens gelijk? Van onze weerspreuken blijkt namelijk dat de meeste al een beetje achterhaald zijn.
Wanneer de bosmarmot dacht dat de winter aanbleef, had hij slechts in 39% van de gevallen gelijk. Op een aanstaande lente had het beestje iets meer geluk. Daar voorspelde het ongeveer 47% van de keren het goed. Al met al blijkt dus dat je ondanks de leuke folklore niet teveel vertrouwen moet hebben in de voorspellende gaven van Phil de bosmarmot. Nu weet je in ieder geval wel waar de traditie vandaan komt als je het nog eens voorbij ziet komen!
