De herfst vordert en inmiddels staat november bijna op de kalender. De nachten worden steeds langer en het noordelijk halfrond koelt steeds verder af. Ondanks de zeer zachte voorspellingen van de komende week, neemt in deze tijd van het jaar de kans op de eerste vorst van het nieuwe winterseizoen steeds meer toe. Wanneer gaat het normaal gesproken voor het eerst weer vriezen?
Vorstdagen
Hoe zat het ook alweer; we spreken in de meteorologie van vorst als op waarnemingshoogte (1.5 meter) de temperatuur onder het vriespunt daalt. Als dit gebeurd spreken we van een vorstdag. De periode waarin het in Nederland kan vriezen duurt meestal van oktober tot april. Heel zelden vriest het al in september en nog in mei. In juli en augustus is nog nooit vorst gemeten in ons land. De eerste vorstdag ooit gemeten in de Bilt was op 16 september 1971. De laatste dag voor de zomer waarop het ooit vroor was in de Bilt op 28 mei 1961.
Verschillende gradaties in vorst
Een vorstdag kunnen we onderscheiden in vier verschillende gradaties:
- lichte vorst (-0,1 /-5 graden),
- matige vorst (-5,1/-10 graden),
- strenge vorst (-10,1/-15 graden),
- zeer strenge vorst (-15,1 of lager).
Ook kennen we nog het weerfenomeen nachtvorst. Bij nachtvorst vriest het alleen aan de grond (10cm) en dit noemen we ook wel vorst aan de grond. Vorst aan de grond telt niet mee als vorstdag, daarvoor moet het echt op 1.5 meter hoogte vriezen.
Wanneer gaat het normaal gesproken vriezen?
Gemiddeld vriest het op 23 oktober voor het eerst ergens in het land (dus niet perse in de Bilt). We kunnen, kijkende naar de huidige verwachting, concluderen dat dit seizoen de eerste vorst later dan gemiddeld gaat plaatsvinden. De vroegste lokale vorstdag staat op naam van 15 september 1971 met -0,1 graad in Deelen. De laatste lokale vorstdag ooit is gemeten op pas 16 december 2000. Toen had Eindhoven de eer met -1,4 graden.
Nog een paar feitjes; de eerste grondvorst valt gemiddeld op 28 september. Dit jaar behaalde Eelde op 21 september met -1,8 de eerste grondvorst op 10cm hoogte. Een week eerder dan gemiddeld, dit in tegenstelling tot de eerste vorstdag die we nog niet op de weerkaart zien voorlopig. De eerste matige vorst in de winter komt in de Bilt gemiddeld voor op 23 december.
Het vriest steeds later in het seizoen
Door de minimumtemperatuur sinds 1901 te gebruiken kan worden bepaald op welke dagen de kans op vorst meer dan 1% is. In de grafiek hierboven is de lichtblauwe lijn de kans op vorst in de periode 1901 tot en met 1930. Vergelijk daarmee de kans op vorst van 1981 tot en met 2010 (de donker blauwe lijn). In de laatstgenoemde periode begint het vorstseizoen 2 weken later en eindigde de "winterse periode" gemiddeld op 8 mei. Dat is ongeveer 2 weken eerder dan de "winterse periode" van het begin van de 20e eeuw.
Met een wereldwijde temperatuurstijging de komende jaren, begint in de toekomst de "winterse periode" naar verwachting nog later in Nederland (het gele deel in de grafiek).
De komende week hoeven we nog niet de eerste vorst van het seizoen te verwachten. Zie hier onze laatste vooruitzichten.
