De eerste dagen van het nieuwe jaar zijn veelal bewolkt verlopen. Al meerdere dagen kijken we tegen een wolkendek aan dat er in eerste oogopslag egaal grijs uitziet. Maar als je even de tijd neemt om te kijken, ontwaren zich toch vaak structuren en kleurverschillen in dat wolkendek. En nu we het er toch over hebben; waarom is de ene wolk grijs en de andere spierwit?
Grijze lucht, maar als je even de tijd neemt zie je vaak tekening en verschillende tinten grijs (foto: Joas Hebben)
Wolkendruppeltjes
Eerst even terug naar de basis. Een wolk bestaat uit een enorme hoeveelheid zwevende waterdruppeltjes. Die waterdruppels variëren in grootte en dat is mede bepalend voor de kleur van de wolk. Want hoe groter de waterdruppels zijn, hoe meer zonlicht wordt teruggekaatst en niet wordt doorgelaten, hoe donkerder de wolk is. Veelal is de wolk met de grotere waterdruppels ook dikker en laat daardoor ook minder licht door. Dus de druppelgrootte en de wolkendikte is bepalend voor de lichtdoorlaatbaarheid en de grijstint van de wolken.
Aan de rechterzijde wordt de buienwolk belicht door de zon. De linker- en schaduwzijde is donkerder. Verder weg oogt 't bijna gitzwart (foto: Els Bax)
Gitzwart
De mate van doorlaatbaarheid van licht is goed te zien bij goed ontwikkelde buienwolken. Deze wolken, in de weerkunde bekend onder de naam Cumulonimbus, kunnen enorm groot worden. Daarnaast bevatten ze zoveel water dat er nog nauwelijks licht wordt doorgelaten, met als gevolg een donkere soms gitzwarte lucht. Bij zo’n donkere lucht kun je er donder op zeggen dat het gaat regenen en niet zo’n klein beetje ook!
Het is overigens niet altijd zo dat een donkere lucht een bui of regen aankondigt. Bij een lagere zonnestand kunnen de eerst zo vriendelijk lijkende stapelwolken ook ineens dreigend grijs worden. Maar er valt vervolgens geen drup. De schaduwwerking van de achterliggende wolken is hier de oorzaak van.
Onderzijde (schaduwkant) van de stapelwolken oogt donkerder. De boven- en zijkant wordt belicht door de zon en is daarom witter. (foto: Annet Piet)
Standpunt
We hebben het tot nu toe gehad over de lichtdoorlaatbaarheid van een wolk, er vanuit gaande dat de zon zich achter de wolken bevindt. Maar wat gebeurt er als de zon juist de wolken beschijnt? Wanneer je met de rug naar de zon staat en naar de wolken kijkt (die direct worden beschenen) zien ze er vaak wit uit. Dat geldt ook voor diezelfde Cumulonimbus-wolk die in de vorige alinea nog een gitzwarte lucht veroorzaakte. Afhankelijk van je positie ten opzichte van de zon en de wolken kunnen de kleuren totaal anders uitpakken.
Wel eens door de wolken gevlogen? Wanneer je tijdens een druilerige dag op Schiphol take off gaat oogt de bewolking grijs en grauw. Eenmaal boven dezelfde wolken vliegend ogen ze ineens een stuk vriendelijker. Kwestie van belichting. (foto: Michelle Tuip)
IJskristallen
De mate van witheid is afhankelijk van de druppelgrootte. Hoe groter de wolkendruppel, hoe groter de mate van teruggekaatst zonlicht en des te witter de wolk eruit ziet. Op enige hoogte bestaan wolken overigens niet alleen uit wolkendruppeltjes, maar ook uit ijskristallen. En ijskristallen weerkaatsen het licht zelfs nog meer dan de waterdruppels. Als je eens goed zicht hebt op zo’n Cumulonimbus, zie je dat de top ook vaak spierwit is. De top bestaat namelijk volledig uit ijskristallen. Ook sluierwolken of Cirruswolken bestaan uit ijskristallen en let maar eens op; die zijn ook wit.
Stapelwolken (let op de donkere onderzijde) en ver daarboven de sluierwolken die volledig uit ijskristallen bestaan (foto: Ria Brasser)
Wolkendek breekt
Was het vandaag op veel plaatsen nog grijs en af en toe nat, morgen wordt het droger. In het noorden breekt het egale wolkendek en komt de zon af en toe kijken. Dat is de opmaat voor een weekend met iets meer tekening en kleur in de lucht. Een mooi moment om eens naar die verschillende grijstinten te kijken en misschien zelfs wat wolkenkennis op te doen.
Als de zon heel laag staat worden de wolken aan de onderzijde beschenen. De wolkenlaag daarboven oogt nu juist donkerder. (foto: John Oomen)
