Voor niets komt de zon op, maar die zon is wel heel belangrijk voor het weer op aarde. In deze blog gaan we op zoek naar het warmste, meest winderige en meest natte moment van de dag.
Je zult het misschien wel eens van iemand gehoord hebben, misschien in de vorm van een volkswijsheid: “het regent hier altijd pas ’s middags”. Een berggids in de Alpen kon zo het weer voorspellen, zonder gebruik van een app. Hij gebruikte daarvoor iets wat we de dagelijkse gang noemen. Natuurlijk zat hij ook wel eens fout met volkswijsheden, een app blijft natuurlijk wel accurater. Een beetje kennis over de dagelijkse gang kan je echter wel helpen bij het herkennen van patronen in het weer. Dagelijkse gang bepaald namelijk temperatuur, wind, regen en nog veel meer.
Wat is dagelijkse gang?
Dagelijkse gang is de naam van het dagelijkse weerpatroon dat wordt aangestuurd door de zon. Dit patroon herhaalt zich op zonnige dagen bijna iedere dag. In de dagelijkse gang zien we duidelijk de invloed van de zon. Je kan een dagelijkse gang in heel veel weer gerelateerde dingen herkennen. Je ziet het zoals hieronder in de temperatuur, in de windsnelheid, maar ook in de bewolking, regenkans, luchtvochtigheid, luchtvervuiling, windrichting.
Altijd als de zon schijnt heb je te maken met dagelijkse gang. Enkel op bewolkte dagen heb je vrijwel geen dagelijkse gang. Bijvoorbeeld wanneer een front met neerslag overtrekt, dan zou die berggids dus fout zitten.
Hierboven zie je een voorbeeld van de dagelijkse gang. Dit is de temperatuurs- en windgrafiek van gisteren op weerstation Eindhoven. Rond 5:40 komt de zon op, rond 21:30 gaat de zon onder, dit is weergegeven met de zwarte lijnen.
Wat is het warmste moment van de dag?
We beginnen bij zonsopkomst, bij zonsopkomst begint de zon met het opwarmen van de lucht. Om precies te zijn wordt de hele grenslaag opgewarmd. De grenslaag is de onderste luchtlaag waarin wij leven. Hier kan je meer lezen over de grenslaag. In de ochtend is de grenslaag nog heel dun, en dus warmt het ’s ochtends in de eerste zonnestralen snel op. In een uur tijd kan het makkelijk 2 graden warmer worden.
Halverwege de ochtend wordt de grenslaag al dikker, en gaat de opwarming steeds trager. Nadat de zon op haar hoogste punt heeft gestaan, blijft het nog een tijdje warmer worden. Dit komt doordat de zon op haar weg naar zonsondergang nog steeds warmte (energie) aan de lucht toevoegt. Het warmste moment wordt in de zomer vaak pas rond 16:30 bereikt. Het warmste moment van de dag valt dus niet rond de lunch, maar pas uren later.
Na het warmste moment van de dag komt de zon laag aan de horizon te staan, en neemt de kracht van de zon af. Het begint af te koelen. Zodra de zon onder is, blijft het met heel constant gedurende de nacht afkoelen. Dat het ’s winters kouder is, is dan ook deels uit te leggen doordat het dan ’s nachts langer de tijd heeft om af te koelen.
Wat is het meest winderige moment van de dag?
De afgelopen dagen viel het sommigen al op dat het overdag toch behoorlijk winderig was, hoe dat kwam, leg ik hieronder uit.
Het meest winderige moment van de dag heeft ook te maken met de zon. Sterker nog, het heeft ook te maken met het warmste moment van de dag. Voordat we beginnen, eerst 2 vuistregels:
- Warme lucht stijgt op
- Hogerop waait het harder
Van de middelbare school heb je misschien nog onthouden dat warme lucht opstijgt. Die opstijgende lucht noemen we thermiek. In de middag was het dus het warmste, en dus stijgt er dan de meeste lucht op. Er kan echter niet eindeloos lucht blijven stijgen, dus er moet ook lucht dalen. Als het warm is, is er dus veel stijgende en dalende lucht. Als het koud is, is er weinig stijgende en dalende lucht.
Hoger in de lucht waait het harder, dat komt doordat het aardoppervlak de lucht afremt door wrijving. Als het warmer wordt, dan stijgt en daalt er dus meer lucht. De lucht die daalt komt van een hoogte waar het harder waait. Daardoor gaat het aan de grond ook harder waaien. We brengen ’s middags dus de winderige lucht naar de grond.
Des te hoger je komt, des te harder het waait. Aan de grond remmen bijvoorbeeld bomen en huizen de wind flink af.
Hoe laat regent het het vaakste?
Het moment met de meeste regen heeft ook te maken met de zon. Sterker nog, het heeft ook te maken met het warmste moment van de dag. Voordat we beginnen, eerst weer 3 vuistregels:
- Warme lucht stijgt op
- Stijgende lucht condenseert en vormt stapelwolken
- Stapelwolken groeien soms uit tot buien
In de middag is het warmer, en dus zien we ook vooral in de middag de meeste regen. Dan is er immers de meeste stijgende lucht (thermiek) en dus de grootste kans dat stapelwolken uitgroeien tot buien. Hier lees je meer over stapelwolken en de dagelijkse gang.
Vooral in de zomer zien we vaak een dagelijkse gang, omdat de zon dan langer, vaker en krachtiger schijnt. Daardoor zien we hieronder eigenlijk vooral in de zomer een verschil tussen nacht, ochtend, middag en avond. In de winter zijn het vooral fronten (geen dagelijkse gang) die de neerslag gelijk over de hele dag verspreiden.
Hier zie je hoeveel % van de uren het in het voorgaande uur ook maar iets geregend heeft. Dit over de periode 1991 - 2020. In de zomer zie je duidelijke verschillen, in de winter regent het vaker, maar zie je weinig verschil gedurende de dag.
In de zomer kan je dus bijvoorbeeld het beste droog je hond uitlaten tussen 6 en 9 uur 's ochtends, en tussen 9 en 11 uur 's avonds. Het vaakste regent het in de zomer tussen 12 en 3 uur 's middags. In de winter maakt het voor regen weinig uit hoe laat je naar buiten gaat.
En de komende dagen?
We zitten al in het zomerhalfjaar, en daarmee zien we ook duidelijk de dagelijkse gang terug in de temperatuur en wind. Qua regen zie je de dagelijkse gang pas terug als je jaren met elkaar gaat vergelijken. Zo kan het morgen juist ’s avonds plaatselijk even flink gaan regenen.
