We kennen allemaal wel de regenboog, de 7-kleurige boog die regelmatig te zien is tijdens zonnige en tegelijkertijd buiige situaties. Maar vanochtend waren op meerdere plekken in het land andere bogen te zien... Geen kleurige bogen, maar eentonig wit/grijs. En het regende ook niet. Wat zijn dit voor mysterieuze bogen en waarom mist er zo veel kleur?  

De regenboog

Laten we eerst even kijken naar die veel bekendere boog: de regenboog. Volgens het woordenboek is een regenboog een “kleurige halve cirkel die je ziet als het regent terwijl de zon schijn”. In werkelijkheid kan je een regenboog ook zien als het droog is, zolang het iets verderop nog maar regent.

Waar je naar kijkt als je een regenboog ziet is lichtbreking. Zonlicht zien wij als wit licht, maar het bestaat eigenlijk uit verschillende kleuren. Licht beweegt zich door de lucht heen, maar zodra het in een andere stof terechtkomt, zoals water, verandert de snelheid en richting van het licht. Dit fenomeen noemen we het breken van licht. Lichtbreking is een natuurkundige term voor het opsplitsen van licht in verschillende bundels en in dit geval verschillende kleuren.

Figuur 1: Soms is een regenboog zo fel, dat er een dubbele regenboog ontstaat en het licht dus 2x gebroken wordt (foto: Anita Sijm)

Breking en weerkaatsing

Lichtbreking in regendruppels bestaat uit drie stappen. Eerst reist het licht door de rand van een doorzichtige waterdruppel, dit breekt het licht op. Het deels opgebroken licht kaatst daarna via de achterkant van de druppel weer naar de voorkant. Vervolgens treedt nog een breking op als het licht de druppel weer aan de voorzijde verlaat.

Figuur 2: Licht raakt een druppel als een witte bundel, maar wordt door breking en weerkaatsing opgedeeld in bundels van verschillende kleuren. 

Een regenboog bestaat uit 7 kleuren, namelijk rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet. De kleuren van wit licht breken onder verschillende hoeken. Daardoor zie je de kleuren naast elkaar in de volgorde en vorm van de regenboog die we allemaal kennen.

Regenbogen worden niet alleen tijdens en kort na buien gezien. De breking van het licht, en dus ook de kleuren, kun je ook zien in de waterdruppels van bijvoorbeeld een fontein en tijdens het sproeien van de tuin. 

Figuur 3: Tijdens het sproeien of beregenen is ook dikwijls een 'beregenboog' te zien (foto: Neil Kampherbeek)

Mysterieuze boog

Maar nu de mysterieuze bogen van vanochtend. Deze bogen kleurden enkel wit/grijs en van de 7-kleuren was er geen enkele te bekennen. Ook regende het niet, maar de zon was er wel... En oh ja, het was mistig! Wat vanochtend hier en daar te zien was, heet een mistboog.

figuur 4: Een mistboog vanochtend, gefotografeerd door Yvonne. Ze schreef hierbij dat ze dit nog nooit gezien had en prachtig vond!

In de basis komt een mistboog overeen met een regenboog. Zonlicht wordt in beide gevallen weerkaatst in druppels, waardoor een boog zichtbaar wordt. De waterdruppeltjes van mist zijn echter vele malen kleiner dan regendruppels, ook liggen mistdruppels nog eens heel dicht bij elkaar. Hierdoor vallen alle gekleurde lichtbundels over elkaar heen, waardoor een diffuus wit licht ontstaat. Met als resultaat geen 7-kleurige boog, maar een witte. Daarnaast is een mistboog ook veel kleiner dan een regenboog.

Figuur 5: Een mistboog in Emmen vanochtend.

Figuur 6: Ook Bas Hekman kwam een mistboog tegen in alle vroegte, terwijl de hond werd uitgelaten

Figuur 7: Een mistboog in Holsloot vanochtend.

Hoe spot je een mist- of regenboog het snelst?

Het is je misschien wel eens gebeurd dat je zowel regen als zon zag, maar toch even moest zoeken naar de regenboog of hem zelfs helemaal niet gevonden hebt. Om een regenboog te kunnen zien, is het belangrijk dat je de zon in je rug hebt en naar de bui kijkt. Verder geldt: hoe lager de zonnestand, hoe steiler de regenboog. Tijdens de zomer komt een regenboog veel minder vaak voor. Dat komt omdat de zon te hoog aan de hemel staat en het topje van de regenboog vervolgens onder de horizon zakt.

De mistboog komt minder vaak voor, maar ook bij deze boog geldt: de zon moet laag staan. De mistlaag moet niet te dik zijn, want dan komt het zonlicht er niet doorheen.

Figuur 8: Als de zon relatief hoog staat is de regenboog kleiner. 

Figuur 9: Een bijna ondergaande zon produceert een grotere regenboog. 

Kans op mistbogen?

De komende tijd is de kans op mist weer wat minder, al kan er morgen nog wel hier en daar wat nevel of grondmist ontstaan. Of dit genoeg is voor een mistboog, betwijfel ik... Check vooral ons uitgebreide weerbericht voor de verwachting en de vooruitzichten!

Figuur 10: Of Yvonne morgen weer zo'n bijzondere ochtend kan beleven, is allerminst zeker...