Het is misschien wel het gesprek van de dag; Er komt eindelijk lenteweer aan! Na weken van wisselvalligheid met pittige buien en soms veel wind gaat het weerbeeld totaal veranderen. Het wordt droog weer met weinig wind en veel meer zon. Maar de kans op mist in de nacht en ochtend neemt ook toe. Waar komt die verandering toch vandaan?
Daarvoor kijken we op de weerkaart van morgenmiddag. We zien de restanten van de storing die vandaag overtrok inmiddels boven Oost-Europa liggen. Boven Groot-Brittannië ligt nog een storing en ten zuidwesten van IJsland nog een. Maar vlak ten noorden van Nederland ligt een hogedrukgebied, met een kern ten westen van Noorwegen. En het is dat hogedrukgebied dat vanaf vanmiddag in toenemende mate voor een totaal ander weerbeeld in ons land gaat zorgen.
Weerkaart vrijdag 12 uur
Luchtdruk
De weersverandering heeft dus alles te maken met hoge en lage luchtdruk. Maar wat is dat, luchtdruk? Eigenlijk is luchtdruk niets anders dan het gewicht van lucht. Want ook lucht ondervindt invloed van de zwaartekracht en heeft dus (een klein) gewicht. 1 liter lucht weegt ongeveer 1,3 gram. Dus een hoeveelheid lucht oefent druk uit en die druk varieert per plaats en moment.
Dat heeft weer te maken met processen hoog in de lucht. Soms is er sprake van stijgende lucht, waardoor de druk van de lucht aan het aardoppervlak afneemt. Daar ontstaat dan een lagedrukgebied. De stijgende lucht koelt af, en omdat koudere lucht minder vocht kan bevatten dan warme, gaat het teveel aan vocht condenseren. Dat leidt tot de vorming van wolken en eventueel regen.
Wilp, Martin Herms
Het tegenovergestelde gebeurt als er hoog in de atmosfeer sprake is van dalende lucht. Daardoor neemt de luchtdruk aan het aardoppervlak toe en ontstaat daar een hogedrukgebied. De dalende lucht warmt op, en omdat warmere lucht meer vocht kan bevatten dan koude, zie je vaak dat het onder invloed van een hogedrukgebied droog is en dat de aanwezige bewolking oplost.
De luchtdruk wordt gemeten met een barometer. De eenheid van luchtdruk is hectoPascal (hPa) of millibar (mbar). De luchtdruk ligt wereldwijd meestal tussen 940 tot 1060 hPa. In de kern van een orkaan kan de luchtdruk dalen tot onder 900 hPa. De hoogste luchtdruk in Nederland door het KNMI gemeten is 1050,0 hPa, op 26 januari 1932 in De Bilt. Wereldwijd staat het luchtdrukrecord op 1084,4 hPa op 19 december 2011 in Tosontsengel in Mongolië (bron: KNMI).
Wind
Hoge en lagedrukgebieden zijn trouwens ook de bron van wind. Bij een hogedrukgebied ontstaat er door de dalende lucht aan het aardoppervlak een overschot aan lucht. Bij een lagedrukgebied ontstaat er door de stijgende lucht juist een tekort aan lucht aan het aardoppervlak. De natuur wil dat verschil opheffen en dus gaat er lucht van het hogedrukgebied naar het lagedrukgebied stromen. Hoe groter het drukverschil en hoe kleiner de afstand, hoe harder de wind. Vergelijk het maar met een bergbeek: het water stroomt van hoog naar laag en hoe steiler de heuvel en hoe smaller de beek, hoe sneller het water stroomt.
Zandvoort, John Dalhuijsen
Hogedrukgebied
Ons weer komt dus steeds meer onder invloed van een hogedrukgebied. Daarbij is dus sprake van dalende luchtbewegingen en aanwarmende en dus drogere lucht. In de zomer staat dat bijna altijd garant voor droog en zonnig weer. Maar in de lente, de herfst en vooral de winter kan dat weleens anders zijn. Dat komt doordat de lucht in die jaargetijden kouder is. De lucht wordt dus relatief warmer, maar blijft een stuk kouder dan in de zomer. En, zo zagen we eerder, koudere lucht kan minder vocht bevatten. En dat betekent dat het in de winter in een hogedrukgebied weleens erg bewolkt en grijs kan zijn. Als de lucht dan ook nog eens over een vochtig oppervlak (bijvoorbeeld de Noordzee) wordt aangevoerd, kan het zelfs wat licht gaan regenen.
En er is nog iets: onder een heldere hemel koelt het sterker af. En -daar is ie weer- koudere lucht kan minder vocht bevatten en dus zal het teveel aan vocht condenseren. Dat betekent dat het 's nachts en 's ochtends mistig kan zijn. Ook al omdat er nabij het centrum van een hogedrukgebied weinig wind staat. De mist die ontstaat wordt dus niet weggeblazen en kan -zeker in de winter- tot ver in de ochtend of zelfs de hele dag blijven hangen. En dat levert dan een kille, grijze winterdag op. Maar gelukkig is het geen winter. In deze tijd van het jaar komt de zon al vroeg op en is de zon heel krachtig. Zo gaat er komende nacht op uitgebreide schaal mist ontstaan, maar die zal morgenochtend al vrij snel oplossen en plaats maken voor zon.
Verwachting tot en met dinsdag
De komende dagen bevinden we ons dus onder invloed van een hogedrukgebied en dat betekent rustig weer met weinig wind en regelmatig zon. En soms in de vroege ochtend wat mist. Heel wat anders dan de regen en wolken waar we nu mee te maken hebben. En we konden weleens een week (of langer) onder invloed van hogedrukgebieden blijven. Dus geniet maar van het drogere weer met meer zon!
