Gisteren kregen we weer foto’s binnen van “slurven” onder buien. Er staan dan vaak verschillende termen bij zoals hoos, tornado of valwind. Maar wat is de juiste en wat kun je aan “windfenomenen” aantreffen bij dit soort stevige buien? Je leest het in deze blog.
Waterhoos bij Enkhuizen 12 september 2023
Opbouw van een bui
Een onweersbui ontstaat in onstabiele lucht. De lucht is onstabiel als er genoeg warme lucht bij de oppervlakte aanwezig is, die warme lucht wil namelijk omhoog. Als die bellen met warme lucht opstijgen krijg je turbulentie en ontstaan er eerst stapelwolken. Wanneer er genoeg onstabiliteit is kunnen die stapelwolken uitgroeien tot onweerswolken. In onweerswolken zijn eigenlijk 2 duidelijke stromingen te ontdekken. De stroming met warme lucht voedt de onweersbui en stijgt op. Als er genoeg warme lucht is die op kan stijgen kan een onweerswolk soms tot wel 14 kilometer hoogte groeien. Zo hoog in de lucht is het ijskoud en dat verklaart meteen de volgende stroming. Door de neerslag in zo’n bui wordt de koude lucht van hoogte mee naar beneden getrokken. Dit zorgt voor een koude stroming die er aan de achterkant van een bui uitkomt.
Opbouw van een onweersbui
Valwinden
We weten inmiddels dat er in een onweersbui opstijgende warme lucht en dalende koude lucht aanwezig is. Een valwind is, zoals de naam al doet vermoeden, een wind die uit de lucht komt ‘vallen’ en wordt ook wel microburst of downburst genoemd. Wind en koude lucht van boven in de bui worden door neerslag meegenomen naar de grond toe. Het verschil tussen een valwind en een ‘gewone’ windstoot zit hem in het gebied waarin de lucht daalt. Bij een valwind stort de koude lucht in een kleiner gebied neer. Dit geeft de lucht extra snelheid mee waardoor het harder op de grond botst. Eenmaal op de grond kan die ‘vallende’ wind veel schade aanrichten. Als je veel bomen in dezelfde richting om ziet liggen kun je ervan uitgaan dat dat het werk van een valwind is geweest. 
Valwind bij bui
Wind- waterhozen
Een windhoos is een ander weerfenomeen dat met hoge windsnelheden schade aanricht. Een windhoos treffen we ook met name onder zware onweersbuien aan. De ontstaanswijze is echter heel anders dan die van een valwind of ‘gewone’ windstoot. Een windhoos ontstaat als er op verschillende hoogtes grote verschillen zijn in windrichting en temperatuur. Door die dynamiek ontstaan er wervelingen die zich kunnen ontwikkelen tot een windhoos. Een volgroeide windhoos is een roterende slurf onder een bui die een spoor van vernieling kan achterlaten. Windhozen laten zich (nog) niet voorspellen, er kan hoogstens gezegd worden of een bui potentie heeft om een windhoos te herbergen. De schade die een windhoos aanricht is te onderscheiden van de schade van een valwind door de verschillende richtingen waarin bijvoorbeeld bomen omgevallen zijn. Bij een valwind is de schade een kant op gericht, bij een windhoos kan schade door de draaiing richting alle kanten gesignaleerd worden. Een waterhoos is een windhoos maar dan boven een wateroppervlak.
Windhoos
Tornado
Een tornado is eigenlijk een uit de kluiten gewassen hoos, een hoos op steroïden zeg maar. Daardoor zijn ze veel gevaarlijker. Door hun kracht zorgen ze voor rondvliegende objecten wat naast de sterke wind dus ook voor schade kan zorgen. Afhankelijk van hun kracht kunnen dat soms zelfs auto’s zijn die mee de lucht in worden gesleurd. Tornado's komen vooral in het centrale deel van de Verenigde Staten (Tornado Alley en Dixie Alley) voor. In Nederland bereikt een windhoos zelden de kracht van een Amerikaanse tornado.
Tornado Alley en Dixie Alley.
Ook in Europa en zelfs in Nederland komen wel eens tornado’s voor. Ze zijn bij ons wel zeldzamer en komen vooral voor in de zomer. Maar ook Europa kent -op veel kleinere schaal dan in Amerika- een Tornado-Alley. Op zeer hete dagen kan warme lucht vanuit de Middellandse Zee tegen relatief koude lucht vanaf de Atlantische Oceaan botsen. Dit gebied, ook wel bekend als de Tornado Alley van Europa, loopt van Centraal-Frankrijk tot halverwege Duitsland.
Tornado Alley van Europa
Hoe gevaarlijk en krachtig een tornado wordt uitgedrukt in de schaal van Fujita. Een schaal die loopt van EF0 tot EF5, afhankelijk van de windsnelheid en de uiteindelijke schade. Waarbij EF0 lichte schade oplevert en EF5 catastrofaal is.
Schaal van Fujita
