Cycloon Remal koerste af op Bangladesh en de regering besloot om honderduizenden mensen te evacueren. Uiteindelijk werd in kustplaatsen windkracht 11 gemeten, stevig, maar om daar zo’n operatie voor op touw te zetten? De evacuaties waren dan ook niet vanwege de wind, maar vanwege het water. Tropische cyclonen hebben namelijk vaak nog een veel gevaarlijker randje dan de wind die mensen ermee associëren.
Cycloon Remal
Een paar dagen terug begon het te borrelen boven de Golf van Bengalen, de zee tussen India en Myanmar. Onweersbuien ontstonden en begonnen te clusteren. Uiteindelijk organiseerde het systeem zich zo goed dat het begon te draaien, een cycloon (zo wordt een tropische storm of orkaan in dit gebied genoemd) vormde zich. Al snel gingen bij de Indiase meteorologische dienst en hun collega’s uit Bangladesh de alarmbellen af. De cycloon zette koers richting Bangladesh en intensiveerde nog iets. Van zondag op maandag trok het systeem het land op. Daar zorgde het uiteindelijk voor windkracht 11 en windstoten van 135 kilometer per uur. Dat was niet het grootste probleem, dat is namelijk het water. Bij een tropische cycloon heb je grofweg twee hydrologische gevaren: stormopzet en regenval. In Bangladesh vielen honderden millimeters neerslag, precieze metingen zijn nog schaars, maar het zou kunnen dat er plaatselijk 400mm is gevallen. Dat is de helft van de jaarlijkse neerslag in Nederland. De stormopzet was zo’n 3.5 meter, hoger dan veel dijken daar, dus de zee kwam een heel eind het land op. Dit resulteerde dan ook in grootschalige overstromingen en zo’n 35.000 huizen zijn verloren gegaan. Ook zaten miljoenen mensen zonder stroom en helaas zijn er tot nu toe ook al 16 dodelijke slachtoffers te betreuren.
De route die cycloon Remal de afgelopen dagen heeft afgelegd. Inmiddels verzwakt het systeem flink en trekt het noordoostelijk.
Wateropzet bij cyclonen
Wateropzet (of "stormvloed") ontstaat doordat wind over water blaast. Eigenlijk zijn er twee types van wateropzet: een gemiddelde wind die over een gigantische afstand dezelfde kant op waait over het water of een harde wind die over een wat minder grote afstand uit dezelfde richting waait. Bij tropische cyclonen gaat het om de tweede variant. Door de harde wind komt de bovenste laag van het zeewater in beweging. Het water wordt een bepaalde richting op gestuurd en kan meters boven het normale zeeniveau uitkomen. Het gaat hierbij niet om golven (al komen er natuurlijk wel hoge golven bij cyclonen kijken) maar echt om een grote watermassa. Er is maar heel weinig dat zo’n stormopzet kan tegenhouden, zeker als er geen dijken of andere vorm van kustbescherming aanwezig is. Op het noordelijk halfrond zie je de grootste wateropzet aan de rechterflank van de kern van een tropische cycloon. 
De hoogte van de stormvloed van Remal. Te zien is dat de trechtervormige inhammen zorgen voor een flink verhoogde wateropzet. Bij gebrek aan dijken zet dit een boel kustgebieden onder water.
Neerslag
Water vanaf zee is niet de enige hydrologische factor, water uit de lucht kan namelijk ook voor grote problemen zorgen. Misschien herinner je je orkaan Harvey nog wel, een tropische cycloon die lang op dezelfde plek bleef hangen rond Houston, in de VS. Die orkaan regende daar in 2017 helemaal uit en dat resulteerde lokaal in neerslagsommen van 1000 mm, dat is een volle meter water! Tropische cyclonen bevatten heel veel vocht, en ook al was die 1000 millimeter uitzonderlijk, meerdere honderden millimeters regen zijn vaak de standaard in tropische systemen. Je kan je voorstellen dat die snel voor problemen zorgt, zeker aangezien het vaak ook nog eens in een relatief korte tijd van een halve tot pak ‘m beet twee dagen valt. De overstromingen die dit veroorzaakt zijn vaak het heftigste in gebieden met hoogteverschillen, omdat water daar makkelijker (en sneller) naar het laagste punt spoelt. Het water kan ook voor een verzadigde grond zorgen, wat vervolgens weer tot aardverschuivingen leidt.
Wind kan ook gevaarlijk zijn
Toch blijft bij veel tropische cyclonen ook de wind een belangrijke speler. Neem bijvoorbeeld orkaan Irma die in 2017 onder anderen Sint Maarten trof. Deze orkaan had windsnelheden rond 295 km/u en windstoten die tot 350 kilometer per uur uithaalden. Tegen dit soort windsnelheden is weinig opgewassen, zeker huizen die niet volgens de moderne bouwvoorschriften, of met goedkope materialen zijn gebouwd worden dan kapot geblazen. Er zijn maar relatief weinig tropische systemen die dit soort windsnelheden halen, maar in die gevallen is ook de wind een belangrijk gevaar.
Bij zware orkanen is de wind een groot probleem, bovendien zorgt een hogere windsnelheid doorgaans ook voor een hevigere wateropzet.
Bangladesh kwetsbaar
Bepaalde regio’s op aarde zijn een stuk gevoeliger voor de gevolgen van tropische cyclonen dan andere regio’s. Allereerst komen cyclonen lang niet overal voor, er is warm zeewater nodig, maar precies op de evenaar kunnen ze niet ontstaan door het ontbreken van de kracht die nodig is om te draaien. Bangladesh is een voorbeeld van een risicogebied. Het land ligt erg laag in een delta. Daarbij is de Golf van Bengalen vaak warm genoeg om cyclonen te laten ontstaan. Er is in het land weinig geld beschikbaar voor kustverdediging. Die bestaat in de delta voornamelijk uit de natuurlijke mangrovebossen, maar die verdwijnen de laatste jaren flink. Daarnaast wonen er heel veel mensen in Bangladesh en ook nog eens vaak in huizen die niet de hoogste bouwstandaarden hebben, om het mild uit te drukken. Cyclonen die het land aandoen kunnen dan ook al gauw veel schade aanrichten. Neerslag valt er door de vochtige en warme lucht in overvloed, de huizen raken bij relatief lage windsnelheden al beschadigd en delen van de kust zijn trechtervormig. Die vorm is zeer ongunstig omdat wateropzet versterkt wordt door een trechtervormig landschap. Al met al is het dus heel begrijpelijk dat zelfs voor een cycloon met lage windsnelheden massale evacuaties in het land plaatsvinden. Zonder die voorbereiding zou het dodental waarschijnlijk nog een behoorlijk stuk hoger liggen.
De oranje gebieden zijn het meest gevoelig voor tropische cyclonen. De plek waar zo'n tropische cycloon ontstaat bepaalt de naam. Ontstaan ze boven de Indische Oceaan dan noemen we het een cycloon.
