Afgelopen weekend werd het midden van de Verenigde Staten opgeschrikt door zwaar noodweer. Tientallen zware tornado’s raasden door verschillende staten, over een gebied van meer dan 200 km. Ze lieten een spoor van vernielingen achter zich van een ongekende schaal. Sommige dorpen werden vrijwel weggevaagd en daarnaast zijn tientallen slachtoffers te betreuren. Meteorologisch gezien is dit een zeer uitzonderlijke gebeurtenis, aangezien in dit jaargetijde er in de VS vrijwel nooit zoveel tornado’s in een etmaal zijn voorgekomen, op zo’n grote schaal en zo lang bleven bestaan.
Gemiddeld aantal tornado's per jaar VS.
Tornadoseizoen
In de Verenigde Staten komen wereldwijd gezien de meeste tornado’s voor, gemiddeld zo’n 1200. De piek ligt in de lente en wel in mei (meer dan 270 tornado’s). De meest rustige maand is de huidige maand december, waarbij er gemiddeld in de hele maand iets meer dan 30 tornado’s worden geteld. Afgelopen weekend kwamen waarschijnlijk in 24 uur tijd (!) een vergelijkbaar aantal tot ontwikkeling. En dat is voor ’t winterseizoen zeer uitzonderlijk. Ook het gebied dat dit weekend werd getroffen kan als uitzonderlijk worden aangemerkt. Doorgaans komen de meeste en zwaarste tornado’s in andere staten voor.
Tornado Alley
Tornado Alley
Je hebt er misschien wel eens van gehoord: ‘Tornado Alley’. Het is een enorm gebied in het midden van de Verenigde Staten, waar (in het tornadoseizoen) de meeste tornado’s voorkomen. Waarom is juist dit gebied gevoelig voor zware tornado’s?
In dit gebied vindt vaak een gevecht plaats tussen warme en vochtige lucht uit de Golf van Mexico en relatief koude lucht vanuit de Rocky Mountains (en droge woestijnlucht uit Mexico). Een onstabiele atmosfeer kan gemakkelijk ontstaan op deze manier. Wanneer de windschering ook meewerkt, heb je alle ingrediënten om zogenaamde supercellen te laten ontstaan; zeer zware onweersbuien met alles erop en eraan: hagelstenen zo groot als tennisballen, onweer, windstoten en héél veel regen. Uit deze supercellen kunnen tornado’s ontstaan.
Een nachtelijke satellietfoto van de supercells van afgelopen vrijdagavond in de VS. Je kunt ze herkennen door de rode vlekken op de satellietfoto. De supercells zaten in de warme en vochtige lucht net oost van het koufront (die scherpe lijn aan de linkerkant van de supercells). Bron: RAMMB/CIRA.
Dixie Alley
In de herfst en de winter wint de koude lucht vanuit het noorden meer terrein in de VS en ligt het gebied met warme lucht een stuk zuidelijker. De scheidslijn tussen beide luchtsoorten komt daarmee ook zuidelijk te liggen. In dit gebied, waar dan vervolgens tornado’s ontstaan wordt ‘Dixie Alley’ genoemd.
Klimaatverandering en tornado’s
Over het algemeen wordt aangenomen dat door het veranderen van het klimaat de onweersbuien zwaarder worden. Omdat de atmosfeer wereldwijd warmer wordt kan het ook meet vocht bevatten, met als gevolg zwaardere buien. Je zou deze lijn eenvoudig door kunnen trekken naar de tornado’s. De kans op meer en zwaardere supercellen (zware onweersbuien) neemt immers toe en daarmee ook de kans op tornado’s. Nader onderzoek moet dit echter uitwijzen of dit zo is. De klimatologische gegevens en waarnemingen van tornado’s zijn nog niet zo oud en dateren vanaf de jaren ’50 van de vorige eeuw. De trend in toename van tornado’s lijkt er misschien te zijn, maar door de bevolkingstoename in de VS worden ook vaker tornado’s waargenomen dan vroeger. Feit is wel dat door het warmer worden van het wereldwijde klimaat de omstandigheden en ingrediënten voor het ontstaan zwaardere buien gunstiger wordt.
La Nina
Verder zijn er twee directe oorzaken te vinden in het uitzonderlijke noodweer van afgelopen weekend. Ten eerste de huidige La Nina. La Nina is er de oorzaak van dat het afgelopen weekend extreem heet was in de zuidelijke staten, waardoor de temperatuursverschillen met de koude lucht in het noordwesten enorm waren. Ten tweede zorgde de sterke straalstroom (harde wind hoog in de atmosfeer) voor extra buienactiviteit en de ‘levensduur’ van de tornado’s. Sommige tornado’s bleven afgelopen weekend veel langer actief, dan normaal het geval is. De sterkte van de straalstroom hangt overigens ook af van de temperatuursverschillen van luchtsoorten.
Verschuiving in de Alley
Klimaatverandering lijkt overigens wel bij te dragen aan een verschuiving van tornado’s in Tornado Alley. Het lijkt erop dat de laatste tientallen jaren meer tornado’s voorkomen in het oostelijke deel van de Valley. Een verschuiving naar het oosten, dat overigens ook meer bevolkte gebieden kent. Daarmee neemt de kans op schade en slachtoffers ten gevolge van dit natuurgeweld toe.
Vooruitzichten
Later deze week, met name op donderdag en vrijdag is opnieuw kans op zware buien in het midden van de VS. Mogelijk komen in dezelfde staten supercellen tot ontwikkeling en misschien komt het ook weer tot tornado’s. Het lijkt er echter op dat het niet zo extreem zal worden als afgelopen weekend
