We hebben de afgelopen weken te maken met wind uit noordelijke richtingen. En dat blijft ook de komende weken nog zo. Hoe komt dat? En wat betekent dat voor ons weer? Waarom is het droog en waar komen die grote temperatuurschommelingen vandaan? In deze blog leggen we het allemaal uit.
Roosendaal, Francien Tax
Het is je vast al opgevallen: De wind waait al weken uit het noorden. Dat zien we de afgelopen lentes vaker, maar over de oorzaken daarvan is nog niet veel duidelijk. Is het toeval, of spelen andere factoren -zoals klimaatverandering- een rol? Daar wordt nog volop wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Die noordenwind heeft zo z'n effecten op ons weer. Zo hebben we deze meteorologische lente geen landelijke zomerse dag gehad. Dat is een dag waarop het in De Bilt 25 graden of meer wordt. Ook het aantal warme dagen (20 graden of meer) is niet hoog. Toch was de afgelopen lente gemiddeld gezien niet heel koud. Zie hier het overzicht van de Lente 2023
Belangrijkste oorzaak van de noordelijke wind is een groot hogedrukgebied op de Atlantische Oceaan ten noordwesten van Schotland.
Dat hogedrukgebied verandert eigenlijk al weken nauwelijks van plek. En omdat de wind om een hogedrukgebied heen met de klok mee waait, verklaart dat al de noordelijke wind. En ook het droge weer. Want in een hogedrukgebied is sprake van dalende luchtbewegingen, en daarmee aanwarmende lucht. Dat betekent dat neerslag en bewolking worden onderdrukt. Het betekent overigens niet dat het elke dag onbewolkt is, en dat komt door hele subtiele veranderingen in de positie van het hogedrukgebied en daarmee de wind.
Daarvoor moeten we even de kaart met de luchtsoorten erbij pakken. Met die noordenwind hebben we te maken met Polaire of Arctische lucht. In het noorden is het natuurlijk kouder dan in het zuiden, zeker in het voorjaar als het in het zuiden al lekker opgewarmd is, maar het in de Noordelijke streken nog echt koud kan zijn. Maar er is nog een onderscheid: maritieme of continentale lucht. Dat betekent lucht die over zee (maritiem) of over land (continentaal) naar ons toe stroomt. De lucht boven de oceaan neemt vocht van de zee op, terwijl lucht die over land op ons af komt veel droger is. En dat betekent dat wind die pal uit het noorden komt niet alleen koud is, maar ook vochtig, waardoor er snel bewolking in ontstaat. Waait de wind iets meer uit noordoostelijke richting, dan is de lucht droger, is er minder of geen bewolking en is het ineens een stuk warmer.
Over de oorzaken van die aanhoudende noordelijke stroming is dus nog niet veel bekend. Ook niet of er een verband met klimaatverandering bestaat. Maar er zijn wel aanwijzingen: zo'n hogedrukgebied dat heel lang op een plek blijft liggen, kan te maken hebben met de verzwakkende straalstroom. Die straalstroom is de begrenzing van relatief koude lucht in het noorden en relatief warmte lucht in het zuiden. Zie het als een rivier van west naar oost (dankzij de draaiing van de aarde) van een hele krachtige wind op ongeveer 10 kilometer hoogte nabij onze breedtegraad. Afhankelijk van de verschillen in temperatuur tussen de evenaar en de poolstreken is de straalstroom krachtig of zwak. Hoe groter deze verschillen in temperatuur, hoe krachtiger de straalstroom is. In de winter zijn de verschillen tussen de polen en de tropen relatief groot en is de straalstroom vaak zeer krachtig. Daar hebben we dan vaak onze herfst- en winterstormen aan te danken. Maar omdat door klimaatverandering de Noordpool veel sneller opwarmt dan de Evenaar, wordt het temperatuurverschil kleiner en verzwakt de straalstroom.
De straalstroom bepaalt voor ons waar de hoge-en lagedrukgebieden ontstaan en min of meer komen te liggen en hoe ze verschuiven. Op dit moment zien we een hele zwakke staalstroom. Het gevolg is dat de straalstroom dan geen rechte rivier van wind meer is, maar er komen dan juist kronkels in. Vergelijk het met een vlag: Bij een hele harde wind staat de vlag vrijwel strak, bij een hele zwakke wind wappert de vlag veel meer. Bij een zwakke straalstroom kan warme lucht ver naar het noorden doorbreken, maar kan ook koude lucht uit het noorden ook veel verder afzakken naar het zuiden. De zwakke straalstroom zorgt er de afgelopen tijd voor dat de hogedrukgebieden vaak ten noorden en noordwesten van ons liggen. En doordat er weinig energie in de straalstroom zit, worden de hogedrukgebieden ook niet 'van hun plek' geduwd en blijven ze ongeveer op dezelfde plek liggen. Voor ons betekent dat dus constant een wind die de noordelijke hoek opzoekt. dat zal ook de komende dagen nog zo blijven.
In de verwachting voor de komende dagen zien we dat ook. Met ook dat subtiele verschil in de wind: Is de wind meer noordelijk dan is het kouder met af en toe meer bewolking. Is de wind iets meer oostelijk, dan is het meteen warm en droog.
