Op een warme, zonnige zomerdag -zoals vandaag- kan het soms een aantal graden warmer zijn in de stad dan in het gebied eromheen. Zo ontstaat er een soort van hitte-eiland. Dit noemen we het stadsklimaat, maar wat is dat en hoe ontstaat zo'n stadsklimaat?
Het stadsklimaat ontstaat eigenlijk door 'verstening'. In de stad is bijna alles van steen. Huizen, straten, stoepen, pleinen. Allemaal steen.
Delft, Bert Houdijk
En steen heeft als eigenschap dat het nauwelijks vocht opneemt. Handig, omdat het dan binnen in je huis droog blijft en straten en stoepen begaanbaar blijven als het regent. Maar vocht is nodig voor afkoeling. Verdamping van vocht kost namelijk energie, en die energie gaat ten koste van de temperatuur. Het is zelfs voor de mens de manier om af te koelen; Als het warm is en we zweten, verdampt dat zweet en daardoor koelt ons lichaam iets af. In de stad gebeurt precies het omgekeerde: Er is nauwelijks of geen vocht in die stenige omgeving, en dus is er weinig verdamping en warmt de stad op. Meer dan het buitengebied, waar bijvoorbeeld een vochtig weiland wel voor verdamping en dus afkoeling zorgt.
In de nacht is het effect nog sterker dan overdag. Waar het in het buitengebied als de zon eenmaal onder is hard kan afkoelen, zorgt de vastgehouden warmte ervoor dat het in de stad slecht afkoelt. Soms kan hierdoor het verschil tussen stad en platteland oplopen tot wel 8 graden! Zo kan het voorkomen dat het in de stad erg warm blijft, terwijl het in het buitengebied door afkoeling en vocht lekker fris en een beetje nevelig wordt.
Kaatsheuvel, Henk Voermans
Dat het 's nachts zo veel warmer kan zijn in de stad, is een gevaar voor mensen hun gezondheid. Het lichaam moet dan de hele dag en nacht te hard werken om af te koelen. Vooral voor oudere mensen is dat zeer inspannend en vermoeiend. Als het lichaam niet meer de energie heeft om af te koelen, raken we oververhit en stopt ons hart ermee.
Het is dus ontzettend belangrijk om het ontstaan van zo'n stadsklimaat tegen te gaan. Maar hoe doen we dat?
De beste oplossing is: Minder stenen en meer groen en water. Daardoor kan er meer verdamping plaatsvinden. En, zoals we al eerder schreven, verdamping kost energie, die energie komt uit de temperatuur en dus zorgt verdamping voor afkoeling. Natuurlijk heb je wel straten en pleinen nodig, maar als je daar meer groen tussen plaatst, dan helpt dat al enorm. En natuurlijk is er niet overal in de stad ruimte voor enorme parken, grote vijvers en waterpartijen. Maar als je creatief denkt, kan er best veel.
Amsterdam, Arco Visser
Verder is er nog winst te halen door slimmer te bouwen en aan te leggen. Zo kan er met een lichtere steen gebouwd worden, waardoor er minder warmte wordt opgenomen. En waarom bouwen we zoveel in donkere kleuren? Zwart asfalt, zwarte dakpannen, donkere bakstenen. Zwart neemt heel veel warmte op, terwijl wit de warmte weerkaatst en dus nauwelijks opneemt. Op sommige plaatsen wordt geëxperimenteerd met witte bakstenen, of zoals in de Amerikaanse stad Los Angeles, het wit verven van straten.
Foto: City of Los Angeles
Maar we kunnen zelf ook iets doen: Denk maar eens aan je eigen tuin. Hoe 'versteend' is die? Meer gras of borders met planten zorgen meteen al voor meer afkoeling -en als je het goed doet ook voor schaduw- in je tuin, en dat merk je al als je in de zomer met een raam open slaapt.
