De atmosfeer is deze dagen onstabiel. Dat wil zeggen dat er met gemak stapelwolken kunnen ontstaan die vervolgens kunnen uitgroeien tot heuse buienwolken. De kleine stapelwolken noemen we in de weerkunde overigens Cumulus en wanneer de cumulus het buienstadium bereikt wordt deze Cumulonimbus genoemd. Het ontstaan van deze wolken heeft te maken met thermiek of stijgende warme lucht die tijdens de trip naar hogere regionen afkoelt en condenseert. Dit proces wordt uitgebreid beschreven in deze blog.
Wat begon als een aardige zomerdag (foto: Kees Goethart, Alblasserdam)
Op zich ziet het weerbeeld er nog vriendelijk uit, maar dat kan in korte tijd (lees een uur) zo maar eens veranderen. En dan moet de kap erop... (foto: Jolanda Pelkmans, Gilze)
Deze Cumulus-wolk torent flink boven de rest uit. Deze relatief smalle hoge wolk wordt ook wel 'Towering Cumulus' genoemd en kan ook al regen produceren. Het 'popcornprincipe' waar en wanneer buien ontstaan wordt op deze foto ook duidelijk. De witte waas op de achtergrond is de ijskap van een Cumulonimbus. Het vriendelijke zomerweer begint al te veranderen... (foto: Ben Saanen, Budel)
Deze Cumulonimbus bevindt zich op vele kilometers afstand van de fotolocatie. De wolk zelf heeft inmiddels een tophoogte bereikt van zo'n 8 à 9 km. Het aambeeld (of de ijskap) is nog niet ontstaan, dus deze wolk heeft nog niet het volwassenstadium bereikt. (foto: Barbara Potze, Borger)
In zeer onstabiele situaties is soms ook een pileus-wolk te zien boven een Cumulus Congestus of Cumulonimbus Calvus. Pileus betekent hoedje en dit hoedje ontstaat door de sterke opwaartse stroom in de wolk. Wanneer zich valk boven de wolk een vochtige laag bevindt en deze opwaarts wordt geduwd vindt condensatie plaats, met als gevolg de pileus. Het hoedje verdwijnt overigens weer vrij snel wanneer de Cumulonimbus verder doorgroeit. (foto: Ton Wesselius, Roelofarendsveen)
Het is gebeurd met het vriendelijk weer. Een sterk ontwikkelde Cumulonimbus nadert Oude Tonge en de lucht verandert in een onheilspellend, bijna gitzwarte kleur.... (foto: Natalie van Tol, Oude Tonge)
De naderende Cumulonibus heeft zulke proporties aangenomen dat dit exemplaar wel een supercell mag worden genoemd. De zon beschijnt nog een kant van de wolk (en het huis), waardoor het contrast met de rest van de wolk mooi is te zien. De lijnvormige wolk aan de basis wordt een 'shelfcloud' (plankwolk) genoemd. Deze wolk zit aan de Cumulonimbus vast en ontstaat door de koude lucht die aan de voorzijde uitstroomt. Deze koude lucht 'schept' de warme lucht aan de grond als het ware op, waardoor deze vervolgens condenseert en de plankwolk ontstaat. Zie je een shelfcloud, dan kun je er donder op zeggen dat je met een zware onweersbui te maken krijgt. (foto: Amanda van den Berg, Spijkenisse)
De rolwolk. in tegenstelling tot de shelfcloud zit een rolwolk niet aan de Cumulonimbus vast. Het ontstaanspricipe is wel vergelijkbaar; koude lucht die uit een bui stroomt en de warme lucht ervoor opschept. Bij een rolwolk gebeurt dit echter ver voor de buie uit en daarmee kun je concluderen dat er sprake is van een zeer sterke koude 'outflow' die zich ook over een groot gebied uitspreid. (archieffoto: Ria Brasser, Vlissingen)
De eerst zo vriendelijke stapelwolkjes kleuren onder de enorme bui ineens onheilspellend... de rafelige structuur laat zien dat er een turbulente stroming aanwezig is in en rondom de bui. Achter de molen plenst het, gezien het regengordijn (valstrepen, virga). (foto: Kees Jak)
Vaak worden deze bijzondere wolken ook waargenomen in de buurt van buien. Dit zijn de uiervormige wolken die in de weerkunde Mammatus worden genoemd. Deze wolken worden meestal aan de achterzijde van een Cumulonimbus waargenomen. Is er in de kern van een buienwolk sprake van een opwaartse stroming, aan de randen daalt juist de lucht. De aanwezige combinatie van ijskristallen, waterdruppeltjes en sneeuwvlokjes dalen mee in deze stroom en zakken uit. Het gevolg hiervan zijn de uitzakkende Mammatuswolken. (archieffoto: Pe Hartog, Landsmeer)
Na een dag met hoosbuien, windstoten en onweer kan een zomerse dag ook ineens weer in alle rust afsluiten. Net zoals de dag begon. Wat is het weer toch fascinerend! Dit zijn overigens afgeplatte wolken, zogenaamde Stratocumuluswolken, mogelijk met een laag Altocumulus erboven. De thermiek is uit de lucht en de Cumuluswolken zijn verdwenen. (foto: Cynthia van Leusden, Ravenswaaij)
