Met het binnenvallen van koning winter en het vooruitzichten op ijsdagen neemt de schaatskoorts flink toe! Schaatsen op natuurijs is enorm afhankelijk van de weersomstandigheden. Welke weeromstandigheden zijn nodig voor goed en betrouwbaar natuurijs?
De schaatskoort stijgt! Wanneer kunnen we weer schaatsen op natuurijs? Bron: Jolanda Bakker, Zevenhuizen
Hoe ontstaat ijs?
Om ijs te laten vormen moet de buitenlucht kouder zijn dan het water, waardoor het water afkoelt. Zodra de luchttemperatuur onder het vriespunt zakt kan zich ijs vormen aan het wateroppervlak. Als het blijft vriezen groeit het ijs. Het ijs wordt dikker aan de onderkant.
Wind
Te veel wind is funest voor het ijs! Zeker als er nog helemaal geen ijs op het water ligt, lukt het moeilijk om ijs te laten vormen op de bovenste laag water. Door het onrustige water komt warmer water van onderin de sloot naar boven. Pas als de wind gaat liggen kan de ijsgroei pas echt goed van start gaan. Toch blijft mogelijke harde wind een probleem. Ook als al wel ijs op het water ligt. Door harde wind kan het ijs ook als het dicht is blijven worden aangetast door de wind. Vooral op grotere meren kunnen door de wind ijswakken ontstaan.
Sneeuw
Sneeuw en ijs kunnen elkaars vriend, maar ook elkaars vijanden zijn. Als water nog open ligt en het begint te sneeuwen hoeft dat nog niet meteen een probleem te zijn. Zo lang het water niet dicht vriest (door bijvoorbeeld een harde wind) blijft de sneeuw alleen op het vasteland liggen. In de nachtelijke uren kan de lucht door de sneeuw extra afkoelen, waardoor het ijs extra snel kan aangroeien. Sneeuw is pas problematisch voor het schaatsijs als voor de sneeuwbui al ijs op het water ligt. Door sneeuw op het ijs ontstaat een isolatielaagje, waardoor de koude lucht buiten wordt gehouden. Ondertussen wordt het ijs van onderaf aangevreten door het warmere water. Daarnaast is zogenaamd sneeuwijs niet alleen heel onbetrouwbaar, maar ook zeer slecht ijs om op te schaatsen. Zo is het ijs op de Bonkevaart, de finishplek van de Elfstedentocht, in Friesland momenteel bedekt met een laag sneeuwijs.
Zo ligt de Bonkevaart er momenteel bij. Een hele laag sneeuwijs. (Foto: ANP)
Stad en begroeiing
Naast sneeuw en wind kunnen ook lokale effecten grote invloed hebben op de ijsgroei en ijskwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan stadsgrachten. De temperatuur in de stad ligt hoger dan in het omliggende platteland. Hierdoor groeit ijs in de stedelijk omgeving vaak minder hard dan daarbuiten. Daarnaast kan ook begroeiing langs het water effect hebben. Zo was de bekende Luts, water van de Elfstedentochtroute, nog steeds niet bevroren. De Luts heeft namelijk veel overhangende begroeiing, waardoor het afkoelingsproces wordt gehinderd.
Op de Luts in het Friese Balk lag vanochtend nog helemaal geen ijs. Bron: Johan Stobbe, Balk
IJsverwachting
Je hebt hem waarschijnlijk afgelopen dagen geregeld voorbij zien komen: de ijspluim! De ijspluim is in het leven geroepen om een indicatie te maken van de te verwachte dikte van het ijs. De ijspluim gaat uit van een slootje van 1 meter diep, waarbij het niet waait. De ijspluim is dus zeker niet heilig! Sneeuw, wind en lokale omstandigheden hebben effect op het ijs en worden bijvoorbeeld niet meegenomen in de ijspluim. En dat terwijl deze factoren wel degelijk erg belangrijk zijn voor de ijs aangroei en de kwaliteit van het ijs. Daarbij kan de dikte en kwaliteit van het ijs per locatie erg verschillen.
IJspluim met de verwachte ijsdikte voor de komende dagen.
Verwachting
Toch lijkt zich inmiddels een einde aan de koude periode af tekenen in de weersverwachting. Vanaf zondag zou de temperatuur overdag wel eens boven het vriespunt uit kunnen komen. Klein pluspuntje voor de winterliefhebbers is wel dat de onzekerheid in de verwachting nog steeds vrij groot is. Een minderheid van de berekeningen van de weercomputer laten het winterweer nog even voortduren.
