Het RIVM verwachtte vandaag smog door fijnstof maar de luchtverontreiniging is minder dan gedacht. Dit neemt niet weg dat er in dit soort weersituaties makkelijk smog kan ontstaan.
De vorming van smog is afhankelijk van twee dingen. De eerste is de mate van luchtvervuiling en de tweede is de situatie van de atmosfeer. Hoe rustiger de atmosfeer hoe groter de kans op smog is. Om te weten hoe smog ontstaat moet je eerst weten welke soorten vervuiling er zijn.
Soorten van luchtvervuiling
Er zijn twee soorten luchtvervuiling. De lucht kan vervuild worden door natuurlijke bronnen zoals tijdens een vulkaanuitbarsting, bosbrand, stofstorm of door bomen en planten die stoffen afgeven aan de lucht. De andere vorm van luchtvervuiling komt door ons!
De onnatuurlijke vorm van luchtvervuiling is op te delen in 5 soorten:
- Sulfaatdioxide (komt vrij tijdens de verbranding van kolen en olie)
- Koolstofmonoxide (komt vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen)
- Stikstofdioxide (bruinig stof dat vrijkomt bij bijvoorbeeld auto’s en elektriciteitscentrales)
- Fijnstof (komt bijvoorbeeld vrij tijdens de uitstoot van auto’s, veebedrijven, elektriciteitscentrales maar ook uit onze woning door bijvoorbeeld allesbranders, barbecues en bijvoorbeeld mensen die roken)
- Bodemozon (ontstaat door chemische reacties, veroorzaakt door zonlicht)
Om uiteindelijke smog te krijgen moeten deze deeltjes zich verzamelen onderin de atmosfeer en dat kan alleen bij bepaalde weersomstandigheden.
Weersomstandigheden
Als er sprake is van smog, is de atmosfeer op die plek vrij rustig. Dit gebeurt niet in één dag. Er is langere tijd sprake van een stabiele atmosfeer zonder dat er (al te veel) neerslag valt. Dit komt vaak voor bij hogedrukgebieden of zoals nu in een situatie waarbij Nederland zich in een soort niemandsland bevindt. Er ligt geen hoge- maar ook geen lagedrukgebied boven ons land. Dit niemandsland wordt ook wel een zadelgebied genoemd. Bij een hogedrukgebied is er minder wind dan bij een lagedrukgebied. En bij een hogedrukgebied is er sprake van grootschalige dalende luchtbewegingen. Daardoor ontstaat er als het ware een stabiele, warme laag onderin de atmosfeer die werkt als een deksel waaronder de luchtvervuiling blijft hangen. In meteorologische termen noem je deze “deksel” een subsidentie inversie. In eerste instantie is deze deksel hoog in de atmosfeer maar naar mate het hogedrukgebied sterker wordt en langer aanwezig is zal deze deksel steeds verder dalen tot soms een paar honderd meter boven de grond.
Dalende lucht bij een hogedrukgebied.
Op dit moment is er sprake van een zadelgebied. Daarbij is de inversie en stuk minder sterk aanwezig dan wanneer er een hogedrukgebied is. Zadelgebieden staan vooral bekend om het feit dat er nauwelijks wind staat en dat is in dit geval de grootste boosdoener!
Smog
Tijdens situaties waarbij het weer wat dynamischer is (het passeren van hoge- en lagedrukgebieden en storingen met bewolking en regen) zal de vervuiling zich verdelen over bijna de gehele atmosfeer.
Bij een hogedrukgebied wat langere tijd aanwezig is, wordt de laag waarin de vervuiling zich bevindt steeds dunner. Hierdoor wordt de concentratie vervuiling steeds hoger. Bij een zadelgebied gebeurt vrijwel hetzelfde maar dan door het gebrek aan wind. De vervuiling blijft als het ware onderin de atmosfeer “plakken”.
In een heldere situatie met blauwe lucht kan deze smoglaag zelfs zichtbaar worden als een bruinige of grijze laag een paar honderd meter boven de grond.
Foto: Elize van der Werf, 25 augustus 2016, Zandvoort
Doordat de lucht in de zomer in veel gevallen weinig bewolking bevat zorgt zonlicht er ook nog eens voor dat er chemische reacties plaatsvinden waarbij ozon en andere stoffen gevormd worden. Langere blootstelling aan ozon in verhoogde concentraties is slecht voor luchtwegen maar ook voor de natuur. De invloed van zonlicht is het grootst in de zomer omdat de dagen dan langer zijn en de zon op haar sterkst.
Verhoogde concentraties luchtverontreiniging is schadelijk. Vooral mensen met luchtwegproblemen zoals COPD of astma kunnen dan een toename van klachten verwachten.
Komende dagen schuift het zadelgebied langzaam op. Vanaf maandag is er weer een lagedrukgebied wat het weer zal bepalen en dat betekent dat het weer gaat waaien en regenen met als gevolg dat de concentratie luchtvervuiling weer lager wordt.
Voor de actuele luchtkwaliteit https://www.buienradar.nl/nederland/gezondheid/luchtkwaliteit/index
Bron: RIVM
