Een regenboog zien blijft iets bijzonders. Het spel van zonlicht en regen dat opeens een kleurrijke boog in de lucht tovert, fascineert mensen al eeuwenlang. En soms verrast de natuur ons nóg meer: met een zeldzame roze regenboog, vaak in combinatie met ochtendrood.
Hoe ontstaat een regenboog?
Een regenboog verschijnt vooral tijdens of net na een bui, wanneer de zon schijnt. Dit komt door lichtbreking. Zonlicht lijkt wit, maar bestaat eigenlijk uit verschillende kleuren. Wanneer dat licht door waterdruppels in de lucht gaat, wordt het opgesplitst in zeven kleuren: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet.
Elke kleur buigt net iets anders af, omdat de golflengtes verschillen. Rood heeft de langste golflengte, blauw de kortste. Daardoor zie je de kleuren naast elkaar, in de bekende volgorde van de regenboog.
Roze regenbogen
Naast de klassieke regenboog bestaat er ook een zeldzamere variant: de roze regenboog. Die ontstaat meestal bij zonsopkomst of zonsondergang. Omdat het zonlicht dan door een dikkere laag van de atmosfeer moet reizen, worden de kortere golflengtes (blauw en groen) eruit gefilterd. Alleen de langere golflengtes – rood, oranje en soms wat geel – blijven over.
Voeg daar vocht of stofdeeltjes in de lucht aan toe, en de tinten worden nog sterker. Het resultaat: een regenboog die niet alle kleuren toont, maar een warme, roze gloed heeft.
Dubbel roze regenboog. Foto: Ben Saanen, Budel
Ochtendrood en oude weerspreuken
Roze regenbogen zie je dus vaak in combinatie met ochtendrood of roze. En dat fenomeen kennen we allemaal uit de weerspreuk: “Ochtendrood, water in de sloot.”
Letterlijk ochtendrood! Foto: Annette van Harn, Veenendaal
Bij zonsopkomst moet het zonlicht een lange weg door de atmosfeer afleggen. Het rode licht blijft het sterkst zichtbaar, vooral als er vochtige lucht of waterdruppels aanwezig zijn. Dat kan duiden op buien later die dag – en daarmee zit er een kern van waarheid in deze spreuk.
Kring om de zon, water in de ton
Een klassieker. Als er hoge bewolking (cirrostratus) voor de zon schuift, kan er een kring zichtbaar worden. Die bewolking kondigt vaak een naderend regenfront aan. Daarom werd het gezien als teken dat regen onderweg was. Toch regent het niet altijd daarna, want zulke bewolking kan meerdere oorzaken hebben. Conclusie: soms klopt het, maar beter check je ook het weerbericht.
Kring om de zon... Foto: Marjan de Bruijn, Hoek van Holland
Houden de bomen hun bladeren lang, wees voor een strenge winter bang
Dit soort lange-termijnspreuken zijn vaak veel minder betrouwbaar. Zo bleven bomen de afgelopen jaren lang in blad, maar de daaropvolgende winters waren juist zacht. Misschien kunnen we die weerspreuk beter herschrijven naar: “Houden de bomen hun bladeren lang, wees voor een strenge winter niet bang.”
Natuurwijsheden toen en nu
Weerspreuken zoals deze stammen uit een tijd zonder satellieten, radarbeelden of weerapps. Mensen leefden dichter bij de natuur en vertrouwden op wat ze zagen. Op de korte termijn klopten veel spreuken vaak redelijk; op de lange termijn zaten ze er regelmatig naast.
Of het nu gaat om een kring om de zon, ochtendrood of een roze regenboog: zulke verschijnselen hebben altijd de verbeelding geprikkeld. Vroeger waren weerspreuken een manier om grip te krijgen op het weer. Tegenwoordig gebruiken we satellieten en apps, maar de charme van deze oude wijsheden blijft.
En misschien is dat wel de mooiste les van regenbogen – in welke kleur dan ook: ze herinneren ons eraan dat na regen zonneschijn komt.
Nog een laatste om het af te leren. Foto: Nely V Frankenhuijzen, Ravenswaaij
