Het is weer de tijd van het jaar voor winterse neerslag! Vanmorgen viel er al sneeuw, maar dan net over de grens in de Ardennen. In Limburg kwam het net tot wat flatsen natte sneeuw, die niet bleven liggen. Tegen het einde van de week moeten we opnieuw rekening houden met natte sneeuw. Maar hoe ontstaat winterse neerslag en welke vormen zijn er?
In de wolk waar de neerslag ontstaat, zitten ijskristallen en onderkoelde waterdruppels. Dat is water met een temperatuur onder de nul graden, wat niet bevroren is. Dat klinkt misschien onlogisch, maar naast een temperatuur beneden nul, heeft water namelijk ook iets nodig waar het op of omheen kan bevriezen; een vrieskern. Dat is microscopisch klein, zoals (vulkaan)stof, of een miniscuul korreltje zand of zeezout. Om zo'n vrieskern vormt zich dan een ijskristal. In een wolk is vaak veel onderkoeld water aanwezig, maar niet genoeg vrieskernen om van al dat water ijskristallen te maken. Pas bij 40 graden onder nul is al het water in een wolk bevroren.
Roodeschool, Jannes Wiersema (archief)
Maar eigenlijk maakt het niet zoveel uit in welke vorm de neerslag de wolk verlaat. De vorm waarin winterse neerslag het aardoppervlak bereikt, hangt sterk af van de temperatuur van de luchtkolom waardoor die neerslag de reis naar beneden maakt.
We beginnen met de meest eenvoudige vorm: regen. De ijskristallen en onderkoelde waterdruppels vallen door een luchtlaag waarvan de temperatuur boven nul is. In dat geval ontdooit alles en is er sprake van regen.
Dan natte sneeuw. De neerslag valt eerst door een luchtlaag onder nul, maar dichter bij de aarde komt de temperatuur boven nul. Dan ontdooit de neerslag gedeeltelijk, en valt als natte sneeuw. Omdat de temperatuur van het aardoppervlak boven nul is, verdwijnt natte sneeuw vrij snel nadat het gevallen is.
En dan is er nog neerslag die valt door een luchtlaag waarvan de temperatuur helemaal onder nul is. Dan valt er sneeuw. En afhankelijk van de temperatuur van de grond, blijft dat liggen of niet.
Tot slot nog IJzel; een vorm van winterse neerslag die bijzonder hinderlijk en gevaarlijk is. IJzel ontstaat als neerslag eerst door een koude laag valt, dan door een warmere, en vlak boven het aardoppervlak weer in een laag onder nul terecht komt. In dat geval ontdooit de neerslag in de laag boven nul, maar bevriest weer vlak boven de grond, of in het geval van onderkoeld water, meteen als het de grond raakt. Het aardoppervlak fungeert dan als vrieskern. IJzel komt vaak voor als een dooiaanval na een vorstperiode gepaard gaat met neerslag. De aarde is dan nog bevroren, terwijl de warme lucht al over het land uitstroomt.
Gelukkig hebben we nu zo'n vorstperiode nog niet gehad, dus ijzel is voorlopig nog niet aan de orde. Eerst maar eens kijken of we tegen het einde van de week inderdaad te maken gaan krijgen met natte sneeuw.
