Voor de één zijn pollen vooral hinderlijk, voor de ander bieden pollen een unieke inkijk in onze geschiedenis. In deze blog kijken we hoe we dankzij pollen onderzoek kunnen doen naar het klimaat van duizenden tot miljoenen jaren geleden.
Wat zijn pollen?
Waarschijnlijk heb je al eens over pollen of stuifmeel gehoord, maar wat is dat eigenlijk? Allereerst zijn pollen en stuifmeel één en hetzelfde. Het is afkomstig van de meeldraden van bloemen, van katjes of van stuifmeelkegels van bijvoorbeeld dennen of sparren. Een stuifmeelkorrel bestaat uit een kern en een beschermlaagje. Als de stuifmeelkorrel op een andere plant (stamper) terechtkomt, dan groeit er uit de korrel een pollenbuis. Via deze buis kan de kern de bloem binnendringen, en zo begint een zaadje voor een nieuwe plant te groeien.
Als je tegen een wilg tikt kan je soms een hele wolk van pollen zien.
Pollen kunnen op twee manieren op een andere plant terechtkomen. Een pol kan ofwel door een insect meegenomen worden, of door de wind. Het zijn de pollen die door de wind meegenomen worden die voor hooikoortsklachten kunnen zorgen. Er zijn dus ook heel veel plantensoorten die niet tot hooikoorts leiden.
Onder een microscoop hebben pollen bizarre vormen. Er zijn grote zware pollen met allemaal stekels om zich aan insecten vast te plakken, of juist kleine lichte en stoffige pollen die door de wind andere bloemen bereiken.
Verschillen binnen Europa
Nu we weten wat pollen zijn, kijken we naar de verschillen binnen Europa. Hooikoortspatiënten zijn misschien wel bekend met bloeiperiodes van verschillende planten, dat is immers de periode dat ze last hebben van hooikoorts. Wanneer we de berk als voorbeeld nemen, dan zien we dat deze in april bloeit. Althans, zo is het in Nederland. In Scandinavië bloeit de berk juist later omdat daar de lentewarmte ook later is. Zo is de berk in Nederland uitgebloeid, terwijl de berk in Scandinavië nu pas bloeit. Aan de andere kant zijn er ook grassen die in Nederland nog niet bloeien, maar in het Middellandse Zeegebied nu al bloeien.
Hierboven zie je berekeningen voor de hoeveelheid pollen in de lucht. De kleuren zeggen iets over de hoeveelheid, waar je oranje-rood-paars ziet, zijn heel veel pollen in de lucht. Links zie je de berk (birch), rechts zie je de olijf (olive).
In andere klimaten zijn er andere plantensoorten die voor hooikoorts zorgen. Zo komen 60% van alle hooikoortsklachten rond de Middellandse Zee van de pollen van de olijfboom.
Wat pollen ons over ons verleden vertellen
Men zegt wel eens “onkruid vergaat niet”, en dat kunnen we ook zeggen over pollen. Nadat pollen naar de grond dwarrelen en in de bodem terecht komen, blijven ze heel erg lang bewaard. Vooral op de bodem van meren en plassen kunnen pollen bizar lang bewaard blijven. Zo zijn er ooit pollen in de modderbodem van een meer terecht gekomen, deze modderbodem werd toen samengedrukt tot een gesteente. Dit gesteente werd 56 miljoen jaar later, in onze moderne tijd, opengebroken om de pollen te bekijken. Onderzoekers kijken naar de vorm van de pollen, want de pollen van een olijfboom zien er bijvoorbeeld anders uit dan de pollen van een berk. Door te tellen hoeveel pollen van iedere plant er bewaard zijn kunnen we ons een beeld vormen van de planten van duizenden tot miljoenen jaren geleden. En, omdat planten bij bepaalde klimaten horen, kunnen we dus ook het klimaat van vroeger bestuderen.
Onderzoekers halen pollen die duizenden jaren in de bodem bewaart zijn gebleven omhoog.
Invloed van de mens
Het klimaat is dus te onderzoeken via de pollen van planten. Een nadeel hiervan is dat de mens de natuur kan verstoren. Stel dat in er van een periode ineens geen pollen meer van de olijf zouden zijn, komt dat dan omdat mensen alle olijfbomen gekapt hebben, of omdat het klimaat veranderde? Gelukkig zijn er ook heel veel andere manieren om het klimaat te onderzoeken. En, ieder nadeel heb ze voordeel: met pollen kan je ook de invloed van de mens op het landschap onderzoeken. De pollen van tarwe in zo’n meertje kunnen daar gekomen zijn doordat de mens de tarweplant naar Europa gebracht heeft.
Al met al zijn pollen voor de één een machtig interessante manier om het verleden te onderzoeken, maar voor de ander vooral een allergie.
