Gisteren en vannacht was het dan op veel plekken eindelijk weer eens zo ver: er viel regen. Hier en daar was het al bijna een maand praktisch droog geweest, een beetje neerslag is dus wel welkom. Misschien heb je het wel geroken gisteren, dat bijzondere luchtje dat zich verspreid als de eerste bui in enige tijd valt. Dat luchtje noemen we Petrichor, maar waar komt het vandaan?
De naam
Petrichor is een woord dat niet heel erg Nederlands klinkt, het zal dan ook geen verrassing zijn dat het geen oorspronkelijk Nederlands woord is. De naam komt uit het Grieks en is een samenvoeging van de woorden ‘Petra’ en ‘Ichor’. Petra betekent ‘steen’ in de mediterraanse taal. Ichor is een lastiger verhaal en heeft niet zomaar een directe vertaling. In de klassieke mythologie is Ichor het bloed van de onsterfelijken en goden. Het zou een hemelse vloeistof zijn, maar wel dodelijk voor mensen. Gelukkig is het geurtje minder schadelijk dan de naam doet vermoeden.
Een beeld dat iedereen waarschijnlijk wel kan associëren met petrichor: de eerste flinke druppels na een tijdje zonder neerslag. Foto: Tonny de Vries.
Hoe ontstaat het?
In 1964 ontdekten twee onderzoekers hoe de geur gevormd zou kunnen worden. Daarvoor zijn een paar verschillende ingrediënten nodig, je hebt zelf vast ook gemerkt dat niet elke regenbui het luchtje verspreid. Er is een droge periode nodig, in die periode kunnen olieachtige stoffen zich verzamelen op de grond. Bepaalde planten scheiden deze olieachtige stoffen uit en de poriën in de bodem worden er vervolgens mee gevuld. Verder moet de regenbui behoorlijke druppels bevatten, een licht miezertje is niet genoeg om de klus te klaren. Door de impact van grote druppels op de grond worden de stoffen de lucht in geblazen. Kleine belletjes met de stofjes stijgen op en barsten in de lucht open. Zo vinden ze de weg naar onze neuzen en ruiken wij de geur petrichor.
De bui moet overigens ook niet te zwaar zijn, als de druppels te groot zijn en de neerwaartse bewegingen te sterk dan worden de bellen met de olieachtige stoffen zo weer teruggezet op de grond. Het is dan praktisch onmogelijk voor petrichor om zich nog zo te verspreiden dat wij het kunnen ruiken, best een delicaat proces dus.
In plassen die ontstaan tijdens een regenbui na een droge periode kun je de oliën ook vinden. Het kan zelfs gladheid opleveren! Foto: Joost Mooij.
Petrichor en evolutie
Veel mensen vinden de geur van een regenbui na een lange droge periode erg aangenaam. Het is natuurlijk ook een verfrissende geur, zo na een lentebuitje. Maar er gaan theorieën rond die een meer diepgaande verklaring hebben voor ons fijne gevoel bij het ruiken van petrichor. Zo zou het vanuit de oudheid geassocieerd worden met regenval die planten in de omgeving van jagers en verzamelaars liet groeien. Omdat die vroege mensen afhankelijk waren van die planten, en de dieren die op ze afkwamen, waren ze dus indirect afhankelijk van regen. Het is dan natuurlijk logisch dat ze blij werden op het moment dat het ook daadwerkelijk ging regenen. Later, na de agrarische revolutie, hadden mensen opnieuw regen nodig om hun voedselvoorziening op orde te krijgen. De gewassen op de akkers konden lange perioden van droogte namelijk niet gemakkelijk verwerken, irrigatiesystemen zoals wij die vandaag kennen bestonden nog niet. De geur van regen na een droge periode was door de geschiedenis heen dus iets dat we met voedselveiligheid konden associëren.
Een andere theorie gaat uit van de verbinding tussen geur en herinnering. Je maakt onbewust herinneringen die samengaan met een bepaalde geur. Als het lang droog is kun je verlangen naar een beetje regen, bijvoorbeeld om de tuin weer groen te krijgen, of gewoon om het stof op straat weg te spoelen. Ook herinnert het geurtje ons aan de lente en zomer, omdat je het dan het vaakst ruikt. Door je leven heen heb je dan ook fijne herinneringen opgebouwd aan regen na een droge periode en die herinneringen worden getriggerd door het geurtje petrichor. 
Regen na droogte is goed voor de plantjes en dus ook voor onze gemoedstoestand. Foto: Regina Vastenhout.
Kunnen we er binnenkort opnieuw van genieten?
Morgen bestaat de kans op een lokale bui wel. De druppels en hoeveelheden zullen dan echter hoogstwaarschijnlijk zo klein zijn dat het niet of nauwelijks zal lukken om petrichor de lucht in te krijgen. Verder lijkt het behoorlijk droog te blijven, in ieder geval tot zondag. Genoeg tijd dus om weer even die olieachtige stoffen te laten ophopen. Vanaf zondag neemt de kans op een (onweers)bui toe. Dat zijn ideale omstandigheden om het geurtje waar we zo blij van worden weer te ruiken.
