Dit weekend worden ze weer massaal aangestoken in vooral Duitsland en het oosten van Nederland: paasvuren! Helaas zijn de weersomstandigheden alles behalve gunstig, want door een hogedrukgebied in de buurt en een zwakke tot matige oostenwind, komt ons land precies in de vuurlinie te liggen van de grote hoeveelheden fijnstof die deze vuren veroorzaken.

Het mag eindelijk weer

Sommigen hebben er lang op moeten wachten, want het is alweer een tijdje geleden dat de paasvuren zonder al te veel zorgen aangestoken konden worden. In 2019 werden veel paasvuren afgelast door de droogte en in 2020 en 2021 gooide corona roet in het eten.

Figuur 1: In 2019 gingen vele paasvuren niet door vanwege de droogte die toen heerste. 

Hogedrukgebied ligt ongunstig

Dit jaar lijkt het dus op veel plekken weer tot een paasvuur te komen, maar echt gunstig kunnen we de omstandigheden deze editie ook niet echt noemen. Zo ligt er een hogedrukgebied met zijn kern vlakbij, ten noordoosten van ons boven Denemarken. 

Figuur 2: De huidige situatie op de weerkaart. Een hogedrukgebied ten noordoosten van ons maakt de dienst uit, wat hier rustig weer met oostenwinden tot gevolg heeft.

Aangezien de wind rond een hogedrukgebied met de klok mee waait, betekent dit bij ons dus een oostenwind. Deze wind is zwak tot matig, aangezien we ons dicht bij de kern van dit hogedrukgebied bevinden. Hierdoor wordt alle rook en fijnstof dus vanuit Duitsland en Oost-Nederland richting het westen geblazen. Aangezien het ook nog eens niet zo hard waait, mengt het niet goed door in de atmosfeer, waardoor het over een groter aantal kilometers te merken is.

Figuur 3: De heersende oostenwind is duidelijk terug te zien in de weerkaarten aankomende zaterdag! Ook eerste en tweede paasdag verandert er niet veel in de windrichting.

Bij een noorden, westen of zuiden wind hadden we hier in de rest van Nederland vanzelfsprekend een stuk minder last gehad van de Paasvuren in het Oosten! In dat geval zou de rook en overlast beperkt blijven tot het oosten zelf of zou alles Duitsland in waaien. 

Windrichting niet alles: ook inversie speelt grote rol

Naast dat we met een ongunstige oostenwind te maken hebben, speelt er nog iets anders mee: een subsidentie inversie. Een weerkundig verschijnsel wat zich bijna altijd voordoet in de kern van een hogedrukgebied. Door dalende luchtbewegingen (in een lagedrukgebied stijgt de lucht op en krijg je buien die kilometers hoog de lucht in groeien, in een hogedrukgebied daalt de lucht juist en blijft het droog) ontstaat er een soort “ deksel” op de atmosfeer.

Figuur 4: Door dalende luchtbewegingen in een hogedrukgebied ontstaat er een subsidentie inversie. Hierdoor vormt zich als het ware een deksel boven op de atmosfeer. 

Door deze deksel, blijft de lucht die eronder zit gevangen. Als er dan veel rook, fijnstof of uitlaatgassen vrijkomen, blijven deze dus ook gevangen zitten onder die warmere luchtlaag. Als dit gebeurt en de concentraties fijnstof worden daardoor aan het aardoppervlak ontzettend hoog, noemen we dat ook wel smog.

Figuur 5: De "onzichtbare deksel" zorgt ervoor dat uitlaatgassen, maar ook rook en fijnstof van haardvuren, gevangen blijft zitten onder in de atmosfeer. Onder normale omstandigheden zou zich dit door de hele atmosfeer verspreiden.

Door dit fenomeen blijft dus ook de rook en fijnstof van de paasvuren dit weekend onderin de atmosfeer hangen! Doordat het daar gevangen zit, kan het niet mengen met de lucht op grotere hoogtes, waardoor de overlast vele kilometers verderop te merken zal zijn. Zonder zo’n inversie was de kans op overlast veel minder groot geweest. 

Figuur 6: Een voorbeeld van hoe een inversie werkt in de praktijk. Bij deze foto uit ons archief zien we een grote brand in Molenaarsgraaf, maar er valt je waarschijnlijk iets op over de hoogte van de rookpluim. Deze lijkt tegen een plafond aan te botsen en verspreid zich dan verder met de wind. Dit is die onzichtbare deksel die op de atmosfeer zit!

Wil je meer weten over deze subsidentie inversie en hoe smog ontstaat? Lees dan deze blog!  Of bekijk onderstaande video, waarin meteoroloog William Huizinga uitlegt hoe het werkt:

RIVM geeft stookalert en smogwaarschuwing uit door Paasvuren

Ook het RIVM, belast met de volksgezondheid in Nederland, heeft deze ongunstige omstandigheden in de weerkaarten zien staan. Zij geven vanaf zaterdag 16 april t/m in ieder geval eerste paasdag een stookalert en smogwaarschuwing af voor heel Nederland door fijnstof van de paasvuren in Duitsland en het oosten van Nederland. 

Figuur 7: De waarschuwing van het RIVM. Lees hier het hele artikel.

Rook, stof en geur kunnen ginder veroorzaken

Het RIVM waarschuwt dat de verhoogde fijnstofconcentraties bij sommige mensen kunnen leiden tot een verminderde longfunctie, verergering van astma en COPD en een toename van luchtwegklachten als piepen, hoesten en kortademigheid. Vooral mensen met longaandoeningen, zoals astma en COPD, en (oudere) mensen met hart- en vaatziekten kunnen last ondervinden. Voor deze mensen wordt aangeraden om zware lichamelijke inspanning te vermijden. Ook kan er door rook minder zicht zijn of het naar brand ruiken, wees hierop voorbereid dit weekend en raak niet in paniek als je geen vuur in de buurt kunt vinden. 

Stook geen hout in kachels of open haarden

Ook raadt het RIVM aan geen hout te stoken dit weekend. Dat klinkt tegenstrijdig, doordat aan de ene kant grote Paasvuren worden aangestoken, maar aan de andere kant het burgers afgeraden wordt om hout te stoken… Dit doen ze echter om ervoor te zorgen dat de fijnstof concentraties niet nog hoger worden dan ze al zijn door die paasvuren. De open haard of kachel kan je dus beter even uit laten dit weekend als je het beste met je medemens voor hebt!

Figuur 8: Dit kun je komend weekend maar beter laten...

Ook tweede paasdag rustig en oostenwind

Ook voor de dagen erna blijft het weerbeeld ongunstig voor grote vuren. Tweede paasdag komt de wind nog steeds uit het oosten tot zuidoosten en dinsdag draait deze zelfs gewoon weer terug naar oost. Kortom: het lijkt erop dat alles dit jaar precies op z’n plek valt om het tot veel hinder te laten komen. Ruik je dus dit weekend een verbrande lucht en snap je niet waar het vandaan komt (en heb je niet je paasbrood te lang in de over laten liggen)? Of slaat er ineens iets op je longen? Dan ben je bij deze geïnformeerd over wat de oorzaak hoogstwaarschijnlijk is.

Figuur 9: De meerdaagse verwachting voor de komende dagen. Het blijft voorlopig nog even rustig weer onder invloed van een hogedrukgebied met de wind uit oostelijke richtingen...