Het is herfst, en dat betekent dat de paddenstoelen weer overal opduiken. Hoewel je ze het hele jaar door kunt vinden, groeien de meeste in de herfst. Tijdens een boswandeling kom je ze gegarandeerd tegen. Dit weekend is ook de eerste editie van de Nationale Paddenstoelentelling. Hieronder vind je een aantal van de meest voorkomende paddenstoelen in Nederland!
Wat zijn paddenstoelen eigenlijk?
Paddenstoelen zijn de vruchtlichamen van schimmels, bedoeld voor de voortplanting. Het grootste deel van de schimmel zelf is onzichtbaar en leeft ondergronds of in dood hout, in de vorm van fijne schimmeldraden (hyfen). Samen vormen deze draden het mycelium: het ‘wortelnetwerk’ van de schimmel.
De meeste bekende paddenstoelen bestaan uit een hoed, steel en lamellen aan de onderzijde waar sporen gevormd worden. Maar er zijn ook soorten zonder hoed of lamellen, zoals de aardappelbovist.
Functies van paddenstoelen in de natuur
Paddenstoelen zijn onmisbaar in het ecosysteem. Ze vervullen verschillende belangrijke rollen. Zo breken ze dood plantenmateriaal af en zetten dit om in humus – voeding voor bomen en planten. Daarnaast leven veel soorten in symbiose met bomen. De schimmel helpt de boom aan water en voedingsstoffen, en krijgt in ruil suikers (energie) terug. Verder zijn er tal van dieren die paddenstoelen eten. Ook voor mensen zijn sommige soorten eetbaar, al zijn er ook veel giftige varianten. Plukken is dus niet zonder risico!
Vliegenzwam
De vliegenzwam is een van de meest bekende en iconische paddenstoelen. Hij is gemakkelijk te herkennen aan zijn opvallende uiterlijk: een felrode hoed met witte stippen. De witte stippen op de hoed zijn resten van het zogenaamde velum universale, een gesloten vlies dat de jonge paddenstoel omhult. Nadat dit vlies scheurt, blijven de resten op de hoed achter in de vorm van kleine pareltjes of vlokjes. Bij regen kunnen deze resten overigens makkelijk wegspoelen. De vliegenzwam leeft in symbiose met bomen zoals berk, eik en den: hij levert water en voedingsstoffen in ruil voor suikers.
Vliegenzwam (foto: Arco Visser, Doorn)
Gewoon elfenbankje
Het gewoon elfenbankje is een bekende paddenstoel die op dood hout groeit, vaak in mooie ringen van grijs, bruin en blauwachtig paars. Je vindt het gewoon elfenbankje vaak in groepen op een stronk of tak van dood hout. Elfenbankjes voeden zich met afstervend en dood hout en tasten geen gezond hout aan.
Elfenbankje (foto: Lukas Riebling, Benutzername, Wikipedia)
Aardappelbovist
De aardappelbovist is een paddenstoel die geen typische hoed of steel heeft, maar eerder lijkt op een aardappel. Er bestaan verschillende soorten aardappelbovisten, maar de gele aardappelbovist is de meest algemene soort. Deze paddenstoel werkt ook nauw samen met bomen. Het heeft een interessante voortplantingstechniek: bij aanraking komt er namelijk een klein wolkje sporen uit.
Aardappelbolvist (foto: Ferry Siemensma, Natuurmonumenten)
Eekhoorntjesbrood
Het eekhoorntjesbrood is een geliefde eetbare soort met een bruine hoed en dikke steel met netachtig patroon. Hij groeit in loof- en naaldbossen. Niet alleen mensen zijn er dol op - ook reeën, eekhoorns, insecten en andere dieren eten ervan of leven erin.
Eekhoorntjesbrood (foto: Ben Walet, Natuurmonumenten)
Grote parasolzwam
De grote parasolzwam is een opvallende verschijning in het bos, het is de gigant onder de paddenstoelen. De hoed kan soms wel 30 centimeter in doorsnede bereiken. Je kunt deze paddenstoel in het bos vinden op open plekken of langs bosranden en lanen.
Parasolzwam (foto: Dyonice Huntink, Elsloo)
Tonderzwam
De tonderzwam groeit als een harde, hoefvormige zwam op oude of zieke berken en beuken. Vroeger werd hij gebruikt als tondel (licht ontvlambaar, droog materiaal) om vuur te maken, waardoor er steeds minder van waren. Nu zie je hem weer vaker, doordat meer dood hout in het bos mag blijven liggen.
Tonderzwam (foto: Gerrit Rekers, Natuurmonumenten)
Heksenboter
Heksenboter is geen echte paddenstoel maar een slijmzwam. Deze vaak gele, slijmerige massa beweegt zich langzaam voort over dood hout en laat een glanzend spoor achter. Hij voedt zich met micro-organismen. De naam verwijst naar oude volksverhalen over tovenarij. De vruchtlichamen kunnen een doorsnede hebben tussen de 2 en 20 centimeter en tot 3 centimeter hoog worden.
De naam heksenboter komt van het volksgeloof waarbij de snelle groei en grillige vormen van sommige zwammen aan tovenarij werden toegeschreven, net als namen als 'duivelsei' en 'heksenboleet'.
Heksenboter (foto: Ben Saanen, Budel)
Gewone zwavelkop
De gewone zwavelkop is een giftige paddenstoel met zwavelgele hoed en oranjebruin centrum. Hij groeit in bundels op stronken of liggende stammen van loof- en naaldbomen. De hoed heeft een diameter tot wel 6 centimeter en de steel kan tot 10 centimeter hoog worden. Hoewel nuttig als opruimer van dood hout, kan hij ook duiden op verzwakte levende bomen.
Gewone zwavelkop (foto: Burry van den Brink, Doetincem)
Er zijn duizenden soorten paddenstoelen in Nederland en ze lijken soms sterk op elkaar. Het kan daarom helpen om een paddenstoelenkaart of een herkenningsapp als ObsIdentify te gebruiken om ze te determineren. En belangrijk: pluk nooit zomaar paddenstoelen, want sommige zijn giftig of zelfs dodelijk.
Met het rustige herfstweer van komende week is het perfect weer om eropuit te gaan. Dus trek je wandelschoenen aan en laat je verrassen door de wondere wereld van paddenstoelen!
Bron: Natuurmonumenten
