Actueel

Een ijskoude winter komt niet alleen tot stand door een luchtsoort die over ons land trekt. Ook de gebieden waar de lucht vandaan komt spelen een belangrijke rol. Steeds vaker zien we dat door opwarming van het klimaat deze zogenaamde brongebieden minder koud zijn en dit heeft direct impact op het weer in Nederland. Temeer omdat juist de wind vanuit de koude noordoosthoek van alle windrichtingen het snelst opwarmt.

Grenzend aan de Noordzee en de warme golfstroom heeft Nederland volgens de klimaatclassificatie van Köppen een gematigd zeeklimaat. Dit type klimaat staat voor milde winters, koele zomers en neerslag gedurende het hele jaar. De temperende werking van de grote bak water west van ons die we de Noordzee noemen, is van grote invloed op ons klimaat.

Windrichting bepaald het weer
Omdat we aan zee wonen is de windrichting bepalend voor het weertype dat we ongeveer kunnen verwachten. Dit heeft weer te maken met het klimaat in de brongebieden, de gebieden waar de wind vandaan komt. Grofweg gezegd is de wind die uit het noorden komt koud en die vanuit het zuiden warm. De westenwind transporteert in het algemeen vochtige lucht vanaf de zee en oceaan onze kant op en vanuit de oosthoek is de lucht over land juist droger. 
  Brongebieden waar de wind vandaan komt zijn een belangrijk onderdeel van het weer in Nederland

Of de lucht van uit de west- en oosthoek relatief warm of koud is, is per seizoen afhankelijk. Zeewater heeft de eigenschap om langzamer op te warmen en af te koelen dan land, omdat het water dat aan de oppervlakte wordt opgewarmd blijft mengen met de koele diepere waterlagen. Dit betekent dat tijdens warme lentedagen een westelijke wind over de dan nog relatief koude Noordzee onaangenaam fris weer geeft aan de kust. Aan het einde van de zomer is het zeewater op zijn warmst, waardoor het water in de herfst juist vaak enorm warm is ten opzichte van het land. Bij een beetje wind vanaf zee is de temperatuur aan de kust vaak ver boven nul, terwijl het landwaarts juist flink kan vriezen.

Bij een oostelijke wind is dit juist andersom. De landen oost van ons worden gekenmerkt door het zogenaamde continentale klimaat, ook wel landklimaat genoemd. De lentes en zomers zijn doorgaans warm en droog. In de zomer betekent een oostenwind bij ons dan ook vaak droge, warme lucht. In de winter echter is het hier juist koud, waardoor een oostenwind dan bij ons ook resulteert in koudere lucht. De heersende wind is bij ons zuidwest, waardoor de winters bij ons vaak een mild verloop hebben, maar uiteraard is dit niet de enige windrichting, waardoor we ook in Nederland stukken met koud winterweer kunnen hebben.

Klimaatverandering: winter warmt snelst op
Dat de winters minder koud zijn in het hedendaagse klimaat is een feit. Wereldwijd is de aarde ten opzichte van de pre-industriële revolutie al ongeveer 1,3 graden opgewarmd. Niet alleen het land warmt op, maar de zeeën en oceanen zijn inmiddels ook een stuk opgewarmd. Gezien de aarde voor 69% bestaat uit deze enorme waterpartijen, oefenen deze eveneens flinke invloed uit op ons klimaat en het bijbehorende weer. Goed en belangrijk is hierbij ook in het achterhoofd te houden dat deze waterpartijen die in de zomer flink door de zon zijn opgewarmd, een paar maanden de tijd nodig hebben om weer af te koelen. Vaak is het zeewater pas op zijn koudst rond februari.Bovenstaande schematische afbeelding laat de opwarming in het winterhalfjaar zien t.o.v. 1961-1990. Je ziet hier goed de donkerder roodgekleurde gebieden ten noorden en oosten van Nederland. Ook ten westen van Nederland is het opgewarmd, maar de opwarming is hier duidelijk minder. Bron: KNMI/ECMWF 

De winter warmt in Nederland van alle seizoenen het snelst op. Dit komt mede doordat de wind steeds vaker vanuit het westen waait, maar ook omdat de wind vanuit de oosthoek steeds minder koud is. De opwarming in de wintermaanden is van alle windrichtingen het meest uitgesproken bij noordoostenwind. Dit patroon sluit aan bij de bredere trend van winterse opwarming in Europa, waarbij de grootste temperatuurstijgingen in deze richting plaatsvinden. De noordoostenwind brengt koude lucht uit Scandinavië en Rusland, maar door de klimaatverandering zijn deze gebieden aanzienlijk opgewarmd. De Baltische Zee is lang niet altijd goed koud en bevroren en ook in Scandinavië en Rusland is het steeds minder vaak diep winters. Dit resulteert in hogere temperaturen in Nederland tijdens de winter. Waar een noordoostenwind in de vorige eeuw bij neerslag in de winter sneeuw gaf, is dit nu meestal regen.In bovenstaand schema zie je duidelijk dat alle windrichtingen een opwarming vertonen (blauwe t.o.v. rode lijn). Ook zie je dat het noordoostenwind het meeste is opgewarmd t.o.v. de periode 1961-1990. Hier is de afstand tussen de blauwe en rode lijn het grootst. De west- tot westnoordwestenwind is het minst opgewarmd. Hier is de afstand tussen beide lijntjes het kleinst. bron: KNMI

Grote verschillen in opwarming tussen windrichtingen
Om de temperatuurverandering per windrichting te berekenen, heeft het KNMI de gemiddelde temperatuur in De Bilt vergeleken tussen de perioden 1961-1990 en 1991-2020. Dit werd gedaan voor sectoren van 90 graden, in stappen van 1 graad. De temperatuurverandering bij noordoostenwind is bijvoorbeeld het gemiddelde van de temperatuurveranderingen van de winden tussen noord en oost. Deze berekeningen zijn gebaseerd op daggemiddelde waarden van temperatuur en windrichting in de wintermaanden (oktober-maart).

Nederland warmt op bij alle windrichtingen, maar de mate van opwarming verschilt aanzienlijk. Bij noordoostenwind is de opwarming ongeveer 1,4 graden, wat twee keer zo groot is als de opwarming bij westenwind van ongeveer 0,7 graden. Deze verschillen passen bij de opwarming in de winter in de gebieden waar de wind vandaan komt, met de grootste opwarming in Scandinavië en Rusland en de kleinste boven de Atlantische Oceaan. De laagste temperaturen komen voor bij noordoostenwind, waardoor de opwarming bij deze windrichting het grootst is. Klimaatmodellen voorspellen dat dit patroon zich zal voortzetten, met de grootste opwarming in het noordoosten en relatief weinig opwarming boven zee.

Westenwind op het weermenu
De komende dagen komt de wind vooral uit westelijke richting waarbij de ene na de andere regenstoring overtrekt, maar het is niet koud. Af en toe valt er regen of een bui en soms is de zon te zien. Overdag wordt het 8 à 9 graden en 's nachts liggen de minima rond 5 of 6 graden. Vanaf vrijdag worden de nachten kouder en is er in het binnenland plaatselijk kans op lichte vorst. Klik hier voor het uitgebreide weerbericht.